- BY dscreative
- POSTED IN Άρθρα
- WITH 0 COMMENTS
- PERMALINK
- STANDARD POST TYPE
Κατά τη διάρκεια της έρευνας για την διπλωματική μου εργασία, συνειδητοποίησα πως το στρες όχι μονάχα σχετιζόταν με την έναρξη της ασθένειας σε γυναίκες με σκλήρυνση κατά πλάκας, αλλά προκαλούσε και υποτροπές.
Τα τελευταία χρόνια, η έρευνα προτείνει ότι το χρόνιο άγχος και η παιδική κακοποίηση αυξάνουν τον κίνδυνο για ασθένειες που κυμαίνονται από άσθμα εώς ρευματοειδή αρθρίτιδα, καρκίνο και καρδιακές παθήσεις. Επιπλέον, τα άτομα που έχουν διαγνωστεί με διαταραχή που σχετίζεται με το στρες φαίνεται να έχουν περισσότερες πιθανότητες να διαγνωστούν με αυτοάνοση ασθένεια ή/και να αναπτύξουν πολλαπλά αυτοάνοσα νοσήματα.
Η ψυχονευροανοσολογία είναι η επιστήμη των αλληλεπιδράσεων του μυαλού και του σώματος, της αδιάσπαστης ενότητας των συναισθημάτων και της φυσιολογίας του ανθρώπινου οργανισμού. Πώς όμως συνδέονται στην πράξη όλα αυτά τα συστήματα; Τα συναισθήματά μας επηρεάζουν το νευρικό σύστημα, το οποίο με τη σειρά του εμπλέκεται άμεσα στην ρύθμιση των ανοσολογικών αποκρίσεων και της φλεγμονής.
Τι είναι το στρες;
Ως στρες μπορούμε να ορίσουμε κάθε εμπειρία που προκαλεί ένταση σωματική, ψυχολογική ή συναισθηματική, που πυροδοτεί δηλαδή την απόκριση «πάλης ή φυγής». Το χρόνιο στρες όπως η συνεχής ανησυχία για τα οικονομικά, την ψυχική ή σωματική μας υγεία ή τις διαπροσωπικές σχέσεις, συχνά πυροδοτεί χρόνιες ασθένειες.
Μολονότι φαίνεται καθαρά υποκειμενικό και μερικές φορές παράδοξο το τι μπορεί να αγχώσει τον καθένα από εμάς, το στρες είναι ένα σύνολο μετρήσιμων αντικειμενικών γεγονότων στο σώμα που επηρεάζει κυρίως το ορμονικό, το ανοσοποιητικό και το εντερικό σύστημα, ακόμη και αν δεν συνειδητοποιούμε ότι έχουμε αγχωθεί. Παρόμοιες επιπτώσεις μπορεί να έχει στον οργανισμό και το συναισθηματικό τραύμα όπως και το στρες που το άτομο θεωρεί ως «παραγωγικό». Σύμφωνα με τον Hans Selye, για τους ανθρώπους οι πιο σπουδαίοι στρεσογόνοι παράγοντες είναι οι συναισθηματικοί.
Το χρόνιο στρες, όπως μια δυσλειτουργική σχέση ή μια αγχωτική δουλειά, θεωρείται μάλιστα πιο επικίνδυνο για τον οργανισμό από το οξύ, όσον αφορά την ανασταλτική επίδρασή του στο ανοσοποιητικό μας σύστημα.
Συναισθηματικό τραύμα και σωματική ασθένεια
Η έρευνα δείχνει ότι υφίσταται συσχετισμός μεταξύ της παιδικής τραυματικής εμπειρίας και του αυξημένου κινδύνου νοσηλείας με αυτοάνοσο νόσημα. Ως τραυματικές εμπειρίες στην παιδική ηλικία χαρακτηρίζονται η συναισθηματική, η σωματική ή η σεξουαλική κακοποίηση, η γονική εγκατάλειψη, η ύπαρξη γονέα που πάλευε με ψυχικές ασθένειες ή/και κατάχρηση ουσιών, η φτώχεια και η βία στο σπίτι.
Σαν τις ξύλινες μπάμπουσκες, το τραύμα κρύβει μέσα του τα τραύματα των προηγούμενων γενεών, αφού ο γονέας εκφράζει την αγάπη του στα παιδιά του όπως και ο ίδιος την έλαβε από τους δικούς του τους γονείς.
Χαρακτηριστικά προσωπικότητας και εκδήλωση ασθένειας
Μερικά χαρακτηριστικά της προσωπικότητας όπως το να μην εκφράζουμε τα συναισθήματά μας ή να μην διεκδικούμε την ικανοποίηση των αναγκών μας, θεωρείται ότι αυξάνουν τον κίνδυνο της εμφάνισης ασθενειών γιατί προκαλούν στρες. Αυτό που υποστηρίζει ο Gabor Maté στο βιβλίο του «Όταν το σώμα λέει ΌΧΙ», είναι ότι η προσωπικότητα δεν είναι ένα παγιωμένο σύνολο χαρακτηριστικών αλλά μηχανισμοί επιβίωσης που το άτομο υιοθέτησε στην παιδική του ηλικία. Όταν πχ ένα παιδί εκπαιδεύεται στο να μην στεναχωρεί τους γονείς του, αργότερα μπορεί να γίνει ένας ενήλικας με στρες, κατάθλιψη ή σωματική ασθένεια, ακολουθώντας το μοτίβο της καταπίεσης των συναισθημάτων. Το στρες λοιπόν που προκαλείται στον οργανισμό από τα καταπιεσμένα συναισθήματα, είναι ο σύνδεσμος μεταξύ της προσωπικότητας και της ασθένειας.
Ένα βασικό λοιπόν χαρακτηριστικό ατόμων με χρόνια ασθένεια είναι ότι θεωρούν ως προτεραιότητα το να καλύψουν τις ανάγκες των άλλων, ενώ δεν διεκδικούν την ικανοποίηση των δικών τους αναγκών. Κάποιοι είναι εξαιρετικά τελειομανείς ή χρόνια εργασιομανείς, αδυνατούν να ζητήσουν ή να λάβουν βοήθεια, αποφεύγουν να εκφράσουν τα δυσάρεστα συναισθήματά τους, έχουν υποστεί συναισθηματική στέρηση ή πένθος στην παιδική τους ηλικία. Άλλοι παρουσιάζουν ιδεοψυχαναγκαστικά χαρακτηριστικά όπως την υπερβολική τακτοποίηση ή ευσυνειδησία ή μια άκαμπτη στάση απέναντι στην ηθική. Κοινό χαρακτηριστικό ανεξάρτητα από την χρόνια ασθένεια (ALS, κολίτιδα, καρκίνος, ρευματοειδείς ασθένειες, σκλήρυνση κατά πλάκας) είναι η υπερβολική ανεξαρτησία που συνήθως έχει τις ρίζες της στο τραύμα. Η αίσθηση του Εαυτού είναι φτωχή, η εστία αξιολόγησης εξωτερική. Αυτά τα χαρακτηριστικά συνδυασμένα με τον καθημερινό τρόπο ζωής, πυροδοτούν τυχόν γενετική προδιάθεση για ασθένειες.
Προτεινόμενες παρεμβάσεις στα συμπτώματα και στις αιτίες
Η έρευνα δείχνει ότι τα άτομα που υποφέρουν από άγχος μπορεί επίσης να παρουσιάζουν συχνότερα ανθυγιεινές συμπεριφορές. Για παράδειγμα, μια μελέτη προτείνει ότι η διατροφή μπορεί να επηρεαστεί όταν οι άνθρωποι είναι υπό στρες, με τους αγχωμένους να τρώνε περισσότερο «γρήγορο φαγητό». Η ποιότητα του ύπνου μπορεί επίσης να επηρεαστεί με το στρες. Η υπερβολική εργασία συσχετίζεται με την αϋπνία, την στέρηση ύπνου και την κούραση κατά τη διάρκεια της ημέρας. Η πρόσληψη αλκοόλ είναι επίσης πιθανό να αυξηθεί όταν τα άτομα βρίσκονται υπό πίεση, όπως και η χρήση τσιγάρου. Οι αλλαγές αυτών των συμπεριφορών μπορούν να βοηθήσουν στη μείωση του αντικτύπου του στρες στο σώμα.
Δεδομένα από ασθενείς με χρόνιες ασθένειες υποδηλώνουν επίσης ότι οι συμπληρωματικές θεραπείες που βασίζονται στη σχέση μυαλού – σώματος (π.χ. ενσυνειδητότητα για μείωση του στρες (MBSR), καθοδηγούμενος διαλογισμός, γιόγκα, τάι τσι, τσιγκόνγκ, και θετικές δηλώσεις) μπορεί να επηρεάσουν θετικά το ανοσοποιητικό προφίλ των ασθενών.
Αν θέλουμε όμως να εστιάσουμε στις αιτίες, χρειάζεται να αναγνωρίσουμε ότι ο τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι έχουν ανατραφεί μπορεί να συμβάλει στην εκδήλωση της ασθένειάς τους.
Ο Gabor Maté υποστηρίζει πως η «Συναισθηματική Ικανότητα», η ικανότητα δηλαδή να αναγνωρίσουμε και να εκφράσουμε τα συναισθήματά μας όπως και τις ανάγκες που τα γεννούν, μπορεί να μας προστατεύσει από το κρυμμένο στρες που απειλεί την υγεία μας αλλά και να μας βοηθήσει να θεραπευτούμε. Είναι μάλιστα σημαντικό να βοηθήσουμε τα παιδιά μας να αναπτύξουν την Συναισθηματική τους Ικανότητα, ως μέσω πρόληψης της ασθένειας, σωματικής και ψυχικής. Η υγιής έκφραση του συναισθήματος από μόνη της αποσυμπιέζει από το στρες.
Από την άλλη, η ομοιόσταση του ανθρώπινου οργανισμού εξαρτάται ΚΑΙ από το κοινωνικό περιβάλλον: χρειάζεται οι γονείς να παρέχουν ασφαλή δεσμό προσκόλλησης στα παιδιά τους, ώστε εκείνα αργότερα ως ενήλικες να έχουν από τη μία την αίσθηση του αυτεξούσιου αλλά και την ικανότητα να συνάπτουν υγιείς διαπροσωπικές σχέσεις, να χτίζουν το δικό τους υποστηρικτικό πλαίσιο. Χαρακτηριστικό είναι ότι άτομα που φαινομενικά δεν κακοποιήθηκαν εμφανίζουν αυτοάνοσα νοσήματα, γιατί ως παιδιά δεν ένιωσαν αποδεκτά.
Η μοναξιά επίσης έχει συσχετιστεί με μειωμένη ανοσοποιητική δραστηριότητα. Πολλοί από εμάς ζούμε, αν όχι μόνοι, σε συναισθηματικά ανεπαρκείς σχέσεις που δεν αναγνωρίζουν ή δεν τιμούν τις βαθύτερες ανάγκες μας. Η συναισθηματική εγγύτητα είναι τόσο σημαντική όσο και η σωματική για την υγεία μας, για αυτό ίσως και οι άνδρες που είναι παντρεμένοι, σε σύγκριση με όσους είναι χήροι ή χωρισμένοι, έχουν λιγότερες πιθανότητες να διαγνωστούν με καρκίνο του προστάτη.
Η ασθένεια φαίνεται να είναι όχι μόνο μια δυσαρμονία του οργανισμού, αλλά και του οικογενειακού συστήματος και ολόκληρης της κοινωνίας.
Βιβλιογραφικές αναφορές
Manganari, M. (2018) “Exploring the subjective experience of women with M.S., participating in a P.C.A. oriented chronic illness counseling group.”
Maté, G. (2011). When the body says no: The cost of hidden stress. Vintage Canada.
Seley, H. (1956). The stress of life. New York: McGras Hill.
Van der Kolk, B. A. (1994). The body keeps the score: Memory and the evolving psychobiology of posttraumatic stress. Harvard review of psychiatry.
https://www.aarda.org/who-we-help/patients/women-and-autoimmunity/
https://www.health.harvard.edu/blog/autoimmune-disease-and-stress-is-there-a-link-2018071114230