Στην ατομική ψυχοθεραπεία συνάπτεται μια «θεραπευτική συμμαχία» μεταξύ θεραπευόμενου και θεραπευτή προκειμένου να δεσμευτούν και οι δύο προς όφελος του πρώτου. Από την άλλη, ο θεραπευόμενος συναινεί με το θεραπευτικό συμβόλαιο στους όρους που έχει θέσει ο θεραπευτής. Κάθε θεραπευτική σχέση είναι μοναδική.
Η προσωποκεντρική προσέγγιση υποστηρίζει μια ολοκληρωμένη θεωρία προσωπικότητας και θεραπείας, τα βασικά όμως σημεία της είναι τα εξής:
Ενσυναίσθηση
Σε αντίθεση με άλλες μεθόδους, στην προσωποκεντρική προσέγγιση ο θεραπευτής δεν είναι αυθεντία, είναι όσο γίνεται ισότιμος με τον θεραπευόμενο, θεωρώντας πως μόνο ο δεύτερος “ξέρει” τι είναι το καλύτερο για τον ίδιο. Ο θεραπευτής δημιουργεί ένα τέτοιο κλίμα ασφάλειας, ώστε ο θεραπευόμενος να μπορεί να ανθίσει και να βρει τον δρόμο του. Για να γίνει όμως αυτό, χρειάζεται πρώτα ο θεραπευτής να μπει στα παπούτσια του θεραπευόμενου, να “δει τον κόσμο με τα μάτια του”, να κατανοήσει την εμπειρία του από το δικό του φαινομενολογικό πλαίσιο.
Ενσυναίσθηση όμως δε σημαίνει ταύτιση. Σημαίνει να αισθανόμαστε τα βιώματα του άλλου σε ένταση και ποιότητα “σαν να” είμαστε εκείνος, χωρίς όμως να χάνουμε τον εαυτό μας. Μέσα από την εκπαίδευση, τη διαρκή προσωπική θεραπεία και εποπτεία, ο θεραπευτής φτάνει σε υψηλά επίπεδα ενσυναίσθησης χωρίς να ταυτίζεται.
Θετική στάση
Ο C. Rogers μιλάει για άνευ όρων αποδοχή. Όχι για άνευ ορίων. Είναι η θετική στάση που εκπαιδευόμαστε να κρατάμε μέσα στο θεραπευτικό πλαίσιο, ακόμη κι αν όσα ακούμε δε μας βρίσκουν σύμφωνους.
Με πολλή δουλειά με τον εαυτό μας, εμείς οι σύμβουλοι κατακτάμε μια σχετική διεύρυνση, που μας επιτρέπει να δείξουμε θετική στάση ακόμη και σε όσα για τον κοινό νου ή για τις προσωπικές μας αξίες μοιάζουν να είναι αλλόκοτα. Ο θεραπευόμενος, με λεκτικά και μη λεκτικά μηνύματα που του στέλνουμε, αισθάνεται την αποδοχή, θρέφεται από την σχέση, βλέπει πιο καθαρά τον εαυτό του και τον κόσμο και σε βάθος χρόνου δυναμώνει και ανθίζει.
Αυθεντικότητα
Η αυθεντικότητα έχει δύο σκέλη: πρώτον, να είμαι ανά πάσα στιγμή σε επαφή με τον εαυτό μου. Σημαίνει να αντιλαμβάνομαι ποιά συναισθήματα μου αναδύονται κάθε στιγμή, με κάθε ερέθισμα που δέχομαι από τον θεραπευόμενο. Δεν είναι απλή υπόθεση. Μερικά συναισθήματα, όπως ο θυμός, η ζήλια, ακόμη και ο πόνος, δεν γίνονται εύκολα αντιληπτά.
Το δεύτερο σκέλος είναι να φέρω μέσα στη σχέση αυτό που μου αναδύθηκε, να μπω στη σχέση ως πρόσωπο και όχι σαν ρόλος, σαν θεραπευτής. Θέλει τέχνη και μέτρο η αυθεντικότητα. Θέλει τόλμη και ενέχει μεγάλο ρίσκο. Πρέπει η σχέση να έχει ήδη γερά θεμέλια, ώστε να μπορεί να χωρέσει τα “δύσκολα” που θα ειπωθούν. Όταν είμαστε αυθεντικοί, μια καλά εδραιωμένη σχέση μπορεί να γίνει ακόμη πιο βαθιά.
Είναι μαγική και δύσκολη συνάμα η Προσωποκεντρική Προσέγγιση. Τη βρίσκω μαγική, γιατί τις στιγμές εκείνες που αγγίζω ένα έντονο “σχεσιακό βάθος” με τον θεραπευόμενο, κατά τη διάρκεια της συνεδρίας, νιώθω μια σύνδεση που σχεδόν φτάνει το υπερβατικό. Είναι δύσκολη, γιατί βασικό εργαλείο των προσωποκεντρικών συμβούλων είναι ο εαυτός μας, που πρέπει –μέσα από συνεχή εκπαίδευση, θεραπεία και εποπτεία– να φροντίζουμε και να διευρύνουμε για μια ζωή.
Είναι, κυρίως, ένας τρόπος ζωής, ένας “τρόπος να υπάρχεις”, όπως έλεγε και ο Carl Rogers, που με ταπεινότητα και θετική στάση σε βοηθάει να έρθεις πιο κοντά στους άλλους και σε εσένα τον ίδιο.