Η Προσωποκεντρική Θεραπεία Ζεύγους και Οικογένειας είναι μια evidence based μέθοδος θεραπείας. Bασίζεται στην Προσωποκεντρική Θεραπεία Οικογένειας και Ζεύγους (Gaylin, N. L., Person–Centered Family Therapy ), στην Θεωρία του Συναισθηματικού Δεσμού (Attachment Theory, John Bowlby) καθώς και στη Συγκινησιακά Εστιασμένη Θεραπεία (EFT, Sue Johnson).
Θεωρητικό Υπόβαθρο και Οφέλη:
Στην Οικογενειακή Συγκινησιακά Εστιασμένη Θεραπεία, το ασφαλές κλίμα που δημιουργείται στο θεραπευτικό πλαίσιο, σκοπό έχει να αναπαράγει την ασφάλεια του συναισθηματικού δεσμού που όλοι έχουμε ανάγκη για να επιβιώσουμε αλλά και για να ανθίσουμε. Ακόμη και όσοι έχουμε αναπτύξει δυσλειτουργικά πρότυπα δεσμού (απορρηπτικό/αποφευκτικό ή αγχώδη/αμφιθυμικό δεσμό), μέσα από την θεραπευτική συμμαχία και την άνευ όρων αποδοχή του θεραπευτή, έχουμε την ευκαιρία να βιώσουμε έναν ασφαλή δεσμό προσκόλλησης ώστε να άρουμε τις άμυνες και να επικοινωνήσουμε με τον εαυτό μας και τους άλλους από καρδιάς.
Ακόμη και αν ο ένας από τους δύο συντρόφους έχει υποστεί κάποιο τραύμα στο παρελθόν, καλείται να «ξεπαγώσει» τα συναισθήματά του και να τα μοιραστεί με τον/την αγαπημένο/η του/της. Δίνεται χώρος για συναισθήματα όπως ο θυμός, ο φόβος, η ντροπή ή οι ενοχές. Αν πάλι κάποιος από τους συντρόφους έχει υποστεί κάποιο «τραύμα σχέσης» μέσα στη σχέση για την οποία έρχεται, αρχίζει να νιώθει περισσότερη ασφάλεια ώστε να ρισκάρει να δεσμευτεί βαθιά. Ακόμη κι αν τα τραύματα δεν εξαφανίζονται, μπορούν να ενσωματωθούν στο αφήγημα της σχέσης ως απόδειξη ανανέωσης και σύνδεσης . Νέες συνάψεις δημιουργούνται στον εγκέφαλο των συντρόφων κάθε φορά που ο χορός γίνεται ανακουφιστικός και η ανάγκη για ασφαλή δεσμό ικανοποιείται (Καλλιφρονάς, 2018). Αυτή η καινούρια συναισθηματική μάθηση, θα βοηθήσει το ζευγάρι να αναπαράγει έναν τρόπο επικοινωνίας πιο αποτελεσματικό και μετά το πέρας της συμβουλευτικής διαδικασίας, όταν πια θα έχει σταθεροποιηθεί η σχέση στη βάση του ασφαλούς δεσμού.
Ένα σημαντικό πρώτο βήμα στη συμβουλευτική ζεύγους είναι να αναγνωρίσουμε τον φαύλο κύκλο κάτω από τους δαιμονικούς διαλόγους. Σε κάποια ζευγάρια το πιο σύνηθες μοτίβο είναι να κατηγορεί ο ένας τον άλλο συνεχώς. Σε άλλα, το ένα μέλος της σχέσης διαμαρτύρεται, ασκεί κριτική και απαιτεί αδιάκοπα (κυνηγός) ενώ το άλλο αποσύρεται και μπαίνει σε θέση άμυνας (αποσυρμένος). Σε ένα άλλο είδος σχέσης όπου η αποσύνδεση είναι πιο μακροχρόνια, και τα δυο μέλη φαίνονται αποσυρμένα, η αλληλεπίδραση είναι ελάχιστη και τυπική και μοιάζει σα να μην υπάρχει πια καμιά ελπίδα επιστροφής. Στον τομέα των συναισθηματικών δεσμών, οποιαδήποτε απόκριση είναι καλύτερη από την συναισθηματική απουσία.
Η Sue Johnson προτείνει για αρχή να μειώσουμε την ταχύτητα της σύγκρουσης. Παρομοιάζει την συντροφική σχέση με έναν χορό όπου τα βήματα του ενός συντρόφου καθορίζουν εκείνα του άλλου. Χρειάζεται να κάνουμε μια παύση, να δούμε τον χορό που χορεύουμε παρέα, να εστιάσουμε στον αγώνα συνολικά και όχι μοναχά στην μπάλα. Συνειδητοποιούμε τότε πως εχθρός δεν είναι ο/η σύντροφός μας αλλά ο ίδιος ο φαύλος κύκλος στον οποίο σπρώχνουμε ο ένας τον άλλο, στέλνοντας απεγνωσμένα αλλά δυστυχώς στρεβλωμένα μηνύματα για σύνδεση.
Στην Συγκινησιακά Εστιασμένη Θεραπεία Ζεύγους, το συναίσθημα, μαζί με τον δεσμό και τις αναπαραστάσεις, είναι ένα από τα τρία πολύτιμα μαργαριτάρια. Το συναίσθημα στο EFT δεν είναι μια στατική κατάσταση αλλά μάλλον μια δυναμική διεργασία (Siegel, 2009). Χρειάζεται να αναγνωρίσουμε το σημείο πυροδότησης, τη σωματική διέγερση, την γνωστική εκτίμηση και την συμπεριφορική απόκριση.
Η Προσωποκεντρική Θεραπεία Οικογένειας και Ζεύγους χρησιμοποιεί τα έξι με οχτώ συναισθήματα που αναγνωρίζονται από τον Ekman και τους άλλους θεωρητικούς του συναισθήματος: τον θυμό, που θεωρείται ως δευτερεύον συναίσθημα που απορρέει από την μη απόκριση του/της συντρόφου στην ανάγκη για σύνδεση, την έκπληξη και την χαρά, όταν αντίθετα ικανοποιείται η ανάγκη για σύνδεση, λύπη, άγχος και μοναξιά ή μάλιστα ενοχή και ντροπή όταν αναδύεται η αίσθηση της ανεπάρκειας. Κάτω από όλα αυτά υποβόσκει συνήθως ο φόβος εγκατάλειψης ή απόρριψης. Σε όλες τις σχέσεις δεσμού, το κεντρικό συναίσθημα είναι ο φόβος. Όντας θηλαστικά, με τον φόβος της κοινωνικής απόρριψης ενεργοποιημένο, αναδύεται το ένστικτο της επιβίωσης που μας θέτει σε κατάσταση συναγερμού:fight, flight, freeze or faint (Bowlby, 1973).
