Διεκδίκηση και Αυτοαποκάλυψη

Στο Εργαστήρι Αποτελεσματική Επικοινωνίας, όταν έθεσαν τον βραχυπρόσθεσμο στόχο τους, σχεδόν όλοι οι συμμετέχοντες συνειδητοποίησαν πως θα χρειαζόταν να ζητήσουν την βοήθεια του περιβάλλοντός τους. Ήταν μια καλή αφορμή για να κάνουνε εξάσκηση στην Αποφασιστική Διεκδίκηση, στα Μηνύματα – Εγώ και στην Αποτελεσματική Αυτοαποκάλυψη.

Για να διεκδικήσουμε αποφασιστικά, χρειάζεται να είμαστε αυθεντικοί, άμεσοι και να έχουμε αυτοπεποίθηση. Όσον αφορά το ρίσκο που διατρέχουν οι σχέσεις με την θετική διεκδίκηση, το πιο πιθανό είναι ότι αυτές θα δυναμώσουν και θα γίνουν πιο βαθιές.

Βήμα 1^ο: Αναγνωρίζοντας τι ανάγκες μας.

Πρώτα από όλα, χρειάζεται να είμαστε εμείς οι ίδιοι σε επαφή με τις ανάγκες μας, προκειμένου να γνωρίζουμε τι ακριβώς διεκδικούμε. Είναι λοιπόν σημαντικό να αναγνωρίσουμε τις ανάγκες πίσω από τις επιθυμίες, γιατί με αυτό τον τρόπο θα είναι και πιο εύκολη η έκφραση και η ικανοποίησή τους. Για παράδειγμα, αν ζητήσουμε να μας κρατήσουν τα παιδιά για να πάμε ένα σινεμά με τον σύντροφό μας, αυτή είναι η επιθυμία, αν όμως η ανάγκη είναι να βρεθούμε μαζί ως ζευγάρι, μπορεί οι γιαγιάδες ή η baby sitter να μπορούν να τα κρατήσουν και μια άλλη ώρα, εκτός από αυτή της κινηματογραφικής προβολής κι έτσι να αποφύγουμε άσκοπες αντιπαραθέσεις.

Βήμα 2^ο: Τα Μηνύματα – Εγώ

Οι περισσότεροι έχουμε στο μυαλό μας την διεκδίκηση ως έντονη αντιπαράθεση, ως καυγάδες και φωνές. Υπάρχουν όμως πολλοί τρόποι για να επικοινωνήσουμε τις ανάγκες μας:

1) Μήνυμα – Εγώ Απλής Δήλωσης: Τα μηνύματα αυτά τα χρησιμοποιούμε στην Περιοχή Χωρίς Πρόβλημα, όταν δηλαδή δεν υπάρχει κάποια συμπεριφορά από τους άλλους που να μας δυσκολεύει. Είναι ένας τρόπος αυτοαποκάλυψης εφόσον μιλάμε για τις αξίες, τις πεποιθήσεις, τις προτιμήσεις, τις ανάγκες μας.

Π.χ.: «Για μένα είναι σημαντικό να τρώμε όλοι μαζί ως οικογένεια»

ή «Για μένα είναι αναγκαίο να δουλεύω με ησυχία ώστε να μην αποσπάται η προσοχή μου»

ή «Η εχεμύθεια και η αξιοπιστία είναι τεράστιες αξίες στη ζωή μου».

2) Ξεκάθαρο Μήνυμα ΌΧΙ: Όταν είμαστε αποφασισμένοι να μην αποδεχτούμε το αίτημα των άλλων. Χρειάζεται να το εκφράσουμε σθεναρά (όχι με ένα ήπιο «θα προτιμούσα να μην..»).

Π.χ. «Αποφάσισα να μην συμμετέχω στην ομαδική έκθεση γιατί έχω ένα σωρό υποχρεώσεις αυτή την περίοδο»

ή «Δεν μπορώ να σου δανείσω χρήματα γιατί θα αγχωθώ αν καθυστερήσεις να μου τα επιστρέψεις»

ή «Δεν θέλω να αλλάξω πάροχο ρεύματος/τηλεφώνου, γιατί είμαι απόλυτα ευχαριστημένος με τον ήδη υπάρχοντα».

3) Προληπτικό Μήνυμα – Εγώ: Το χρησιμοποιούμε όταν ανησυχούμε πως σύντομα θα εκδηλωθεί μια μη αποδεκτή συμπεριφορά από τους άλλους ή για να προλάβουμε σύγκρουση αναγκών.

Π.χ.: «Αύριο 10-11πμ πρέπει να συμμετάσχω σε ένα πολύ σοβαρό meeting μέσω zoom, οπότε θα χρειαστώ απόλυτη ησυχία»

ή «Θέλω να βγω με τις φίλες μου το επόμενο Σάββατο και θα χρειαστεί να κρατήσεις τα παιδιά»

ή «Επειδή είχα μια πολύ δύσκολη μέρα στη δουλειά σήμερα, σας παρακαλώ δώστε μου λίγο χρόνο να συνέλθω και μετά βοηθήστε με να ετοιμάσουμε το δείπνο».

4) Μήνυμα – Εγώ Αντιπαράθεσης: Όταν η συμπεριφορά του άλλου δεν είναι αποδεκτή από εμάς, περιγράφουμε την μη αποδεκτή συμπεριφορά, την συνέπεια πάνω μας σε χρόνο, κόπο ή/και χρήμα, καθώς και το συναίσθημα που προκαλείται από τη συνέπεια.

Π.χ.: «Όταν ακούς μουσική τόσο δυνατά, δυσκολεύομαι να συνεννοηθώ με τον πατέρα σου και εκνευρίζομαι»

ή «Κάθε φορά που έρχεσαι καθυστερημένος στο κατάστημα, αγχώνομαι ότι θα πέσουν πολλοί πελάτες μαζεμένοι, δεν θα μπορέσω να τους εξυπηρετήσω και θα χάσουμε πωλήσεις»

ή «Όταν δεν μου παραδίδεις τις εργασίες σου στην ώρα τους, αναγκάζομαι να ξενυχτήσω για να τις διορθώσω και ταλαιπωρούμαι».

5) Ενισχυτικά Μηνύματα – Εγώ: Όταν η συμπεριφορά του άλλου είναι αποδεκτή και θέλουμε να την ενισχύσουμε. Μολονότι φαινομενικά δεν διεκδικούμε με αυτό τον τρόπο, επηρεάζουμε όμως τη συμπεριφορά του άλλου ώστε να ικανοποιούνται οι ανάγκες μας.

Π.χ.: «Ήταν μεγάλη βοήθεια για εμένα που συμμετείχατε στην καθαριότητα του σπιτιού γιατί έτσι μου έμεινε λίγος χρόνος για ξεκούραση»

ή «Εκτιμώ πολύ που μου εξέφρασες την δυσαρέσκειά σου, γατί έτσι το συζητήσαμε το πρόβλημα και δεν μαζεύονται ένα βουνό από παράπονα να ροκανίζουνε τη σχέση μας»

ή «Σε ευχαριστώ που δείχνεις κατανόηση με το πένθος μου, είναι σημαντικό να έχω ένα στήριγμα στα δύσκολα».

Τα οφέλη της αυτοαποκάλυψης

Γιατί όμως να μπούμε σε όλο αυτό τον κόπο; Μήπως δε χρειάζεται να λέμε τα «αυτονόητα» σε ανθρώπους που χρόνια μας γνωρίζουν; Τα οφέλη από την αποφασιστική διεκδίκηση και την αυτοαποκάλυψη μοιάζει να υπερτερούν κατά πολύ έναντι του ρίσκου που λαμβάνουμε.

1. Αυτογνωσία: Κάθε φορά που εκφράζουμε τις ανάγκες μας, ερχόμαστε σε επαφή μαζί τους, πρώτα από όλα εμείς οι ίδιοι. Μπαίνουν σε σειρά οι σκέψεις και τα συναισθήματά μας,νιώθουμε σιγά σιγά πιο άνετα με την ευάλωτη πλευρά μας και απενοχοποιούμαστε.
   
2. Οι άλλοι γνωρίζουν τις ανάγκες μας και οι πιθανότητες να τις ικανοποιήσουνε αυξάνονται: Με την αυτοαποκάλυψη, αποφεύγονται οι παρερμηνείες, οι στρεβλώσεις και τα στερεότυπα αφού οι άλλοι γνωρίζουν ακριβώς ποιοι είμαστε. Όταν γνωρίζουν τις αξίες, προτιμήσεις και ανάγκες μας, είναι πολύ πιθανότερο να τις ικανοποιήσουν. Όταν αντί να εκφράσουμε τον θυμό με το Μήνυμα – Εσύ, επιλέγουμε να εκφράσουμε το ευάλωτο συναίσθημα με το Μήνυμα – Εγώ Αντιπαράθεσης, συνήθως θα κινητοποιήσουμε στους άλλους την ενσυναίσθηση και θα μας φροντίσουν περισσότερο.
   
3. Λιγότερες συγκρούσεις, περισσότερο σύνδεση: Όταν η επικοινωνία είναι πιο αποτελεσματική, δεν συσσωρεύουμε παράπονα λόγω ανεκπλήρωτων αναγκών και ο θυμός είναι λιγότερος. Η αυτοαποκάλυψη, ακόμη κι αν πρόκειται για τα πονεμένα μας κομμάτια, μας φέρνει πιο κοντά στους άλλους. Σιγά σιγά με τον καιρό, εντάσσουμε στο αφήγημα της σχέσης μας όλες τις αντιπαραθέσεις που τελικά μας έφεραν πιο κοντά αντί να μας απομακρύνουν κι έτσι αισθανόμαστε περισσότερο συνδεδεμένοι και η σχέση μας βαθαίνει.

Το ρίσκο πάντοτε υπάρχει όταν διεκδικούμε, όπως και όταν αυτοαποκαλυπτόμαστε. Μπορεί το άλλο μέλος ή τα άλλα μέλη της σχέσης να μην μπορούν να διαχειριστούν τη διαφωνία και η διαφορά αναγκών ή αξιών να καταλήξει σε ανεπίλυτη σύγκρουση. Ενδέχεται επίσης το πλαίσιο να είναι τέτοιο που να μην χωράει το διαφορετικό ή την έλλειψη υποταγής, οπότε εμείς οι ίδιοι ερχόμαστε ξεκάθαρα αντιμέτωποι με τις προτεραιότητες και τις αξίες μας. Φαίνεται όμως να αξίζει το ρίσκο, ώστε να ζούμε μια ζωή όσο γίνεται πιο αυθεντική και πλήρη.

Βιβλιογραφικές Αναφορές

Rogers, C. R. (1995). A way of being. Houghton Mifflin Harcourt.

Adams, L. (2017). Τα μυστικά της αποτελεσματικής επικοινωνίας: Δεξιότητες για να βελτιώσετε τις διαπροσωπικές σας σχέσεις και αν επιτύχετε τους προσωπικούς σας στόχους. Εκδόσεις ΜΑΡΤΗΣ- GORDON HELLAS.