26 Ιούλ 2021
Μαζί και μακριά

Ως θηλαστικά, το να ανήκουμε σε μία ομάδα, μας δίνει ένα αίσθημα ασφάλειας ενάντια στις καθημερινές δυσκολίες και στα απρόοπτα της ζωής. Οι Ομάδες Προσωπικής Ανάπτυξης είναι μια κοινωνική εφεύρεση που ικανοποιεί την ανάγκη των μελών της για γνήσιες, αυθεντικές σχέσεις και αυτοβελτίωση.

Η ομαδική ψυχοθεραπεία είναι συχνά κατάλληλη επιλογή για άτομα που βιώνουν προβλήματα στις σχέσεις, μοναξιά, κατάθλιψη, άγχος, πένθος/απώλεια ή χαμηλή αυτοεκτίμηση. Στο ασφαλές πλαίσιο της ομάδας μοιράζονται τις εμπειρίες τους, αλληλοϋποστηρίζονται  και δοκιμάζουν νέους τρόπους επικοινωνίας.

 

Οι κανόνες της ομάδας
Για να διασφαλιστεί ένα κλίμα ασφάλειας ώστε να λειτουργήσει αποτελεσματικά η ομάδα και να επέλθει η προσωπική ανάπτυξη, απαιτείται όλοι οι συμμετέχοντες να συμφωνήσουν στους ίδιους βασικούς κανόνες που ισχύουν και για την ομάδα προσωπικής ανάπτυξης on site.

Η εχεμύθεια διασφαλίζει πως δεν θα αναφέρονται οι προσωπικές πληροφορίες ή οι αντιδράσεις κανενός μέλους της ομάδας, όταν τα μέλη βρίσκονται με τρίτα πρόσωπα. Για τον ίδιο λόγο οι συμμετέχοντες καλούνται να βρίσκονται σε έναν χώρο από όπου δεν θα μπορούν άλλοι να ακούσουν τι διαμείβεται στην ομάδα. Η μαγνητοφώνηση συνεδριών θεωρείται επίσης παραβίαση της συμφωνίας περί απορρήτου. Εξαίρεση από τον κανόνα της εχεμύθειας ισχύει σε περίπτωση που η συντονίστρια θεωρήσει πως υπάρχει κίνδυνος για κάποιον από τους συμμετέχοντες ή για τρίτα πρόσωπα.

Όπως και από κοντά, τα μέλη συχνά δυσκολεύονται να συμμετέχουν στην ομάδα, αλλά η συντονίστρια δεν τα πιέζει να ανοιχτούν. Ωστόσο, είναι κατανοητό πως όσο πιο πολύ συμμετέχουν, τόσο πιο πολλά τα οφέλη που θα αποκομίσουν.

Οι συντονίστρια ενθαρρύνει τα μέλη της ομάδας  περισσότερο να μοιραστούν τα συναισθήματά τους έτσι όπως τα βίωσαν, παρά να διηγηθούν λεπτομέρειες σχετικά με συμβάντα αυτά καθαυτά. Στόχος είναι και τα άλλα μέλη της ομάδας να σχετιστούν με την εμπειρία όποιου παίρνει τον λόγο. Κάποιες φορές, το να εκφράσουν οι συμμετέχοντες τα συναισθήματά τους, ενδέχεται να είναι δύσκολο ή ακόμη και επώδυνο. Ωστόσο, αυτή είναι μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις της ομαδικής ψυχοθεραπείας: το να δοκιμάζουμε σε ένα ασφαλές περιβάλλον, να εκφράσουμε όσο γίνεται μεγαλύτερο εύρος από τα συναισθήματά μας, ακόμη και όσα ενδεχομένως δεν είναι κοινωνικά αποδεκτά. 

Τα μέλη της ομάδας ασκούνται στο να σέβονται την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και διαφορετικότητα. Ενθαρρύνονται να ασκούν την ενεργητική ακρόαση, με στόχο να ακούν ώστε να κατανοήσουν βαθιά ακόμη και άτομα που προέρχονται από εντελώς διαφορετικό υπόβαθρο. Σέβονται τα πιστεύω των άλλων, την κουλτούρα, τον σεξουαλικό προσανατολισμό. Στο πλαίσιο της ομάδας οι συμμετέχοντες καλούνται συχνά να αναγνωρίσουν τα στερεότυπα, τις προκαταλήψεις και την μεροληψία όπως αυτά αναδύονται εντός και εκτός αυτής της μικρογραφίας της κοινωνίας.

 

Μειονεκτήματα  και δυσκολίες της ομαδικής ψυχοθεραπείας online

Στην online ψυχοθεραπεία, η ανθρώπινη αλληλεπίδραση μειώνεται από τρεις σε δύο διαστάσεις (Russell, 2015), λόγος για τον οποίο κάποιοι θεραπευόμενοι δεν την επιλέγουν. Σύμφωνα με έρευνες όμως, διαπιστώνονται θετικά θεραπευτικά αποτελέσματα της διαδικτυακής θεραπείας (Dunstan & Tooth, 2012).

Η διαπροσωπική Νευρο-Βιολογική προσέγγιση (IPNB) ισχυρίζεται ότι «ρυθμίζουμε» ο ένας τον άλλον μέσω των αλληλεπιδράσεων των σωμάτων μας. Το ζεστό βλέμμα της συντονίστριας, ο ήρεμος τόνος της φωνής της αλλά και η στάση του σώματος,  βοηθούν τα μέλη της ομάδας να αισθάνονται ασφάλεια. Στο διαδίκτυο, το μέρος του σώματός μας που φαίνεται πιο καθαρά είναι το πρόσωπο, το οποίο φαίνεται ακόμη καλύτερα από ότι στις δια ζώσης συναντήσεις. Όσον αφορά το σώμα, ακόμη και στην online ψυχοθεραπεία τα μέλη της ομάδας συχνά προσκαλούνται να περιγράψουν τις σωματικές τους αισθήσεις (Ogden και Goldstein, 2020).

Επιπλέον, στην online ψυχοθεραπεία οι συμμετέχοντες καλούνται να αναλάβουν περισσότερες ευθύνες όσον αφορά το θεραπευτικό πλαίσιο. Πρώτον, γιατί οι θεραπευτές δεν ελέγχουν το περιβάλλον από το οποίο συνδέονται οι θεραπευόμενοι. Κατά συνέπεια, τα ίδια τα μέλη της ομάδας φέρουν ευθύνη για τη δημιουργία ενός ασφαλούς περιβάλλοντος. Δεύτερον, τα μέλη της ομάδας είναι πολύ πιο δύσκολο να παραμείνουν συγκεντρωμένα στις online συναντήσεις από όσο στις on site, εφόσον ενδέχεται να υπάρχουν πάρα πολλοί περισπασμοί από τον φυσικό χώρο και από τα social media. Και πάλι τα ίδια τα μέλη θα πρέπει να δεσμευτούν ώστε να διασφαλίσουν το καλύτερο δυνατό περιβάλλον για την συμμετοχή τους και την σωστή διεξαγωγή της συνάντησης.

 

Πλεονεκτήματα  και οφέλη της Ομάδας Προσωπικής Ανάπτυξης online

Είναι βαθιά λυτρωτικό για κάποιους θεραπευόμενους  να γνωρίσουν άλλα άτομα που έχουν ανάλογα προβλήματα ώστε να μπορέσουν να συνειδητοποιήσουν ότι και άλλοι βιώνουν μεγάλες προσωπικές δυσκολίες στη ζωή τους. Κάποιο από τα μέλη πιθανότατα να έχει ήδη κατορθώσει να διαχειρίζεται πιο αποτελεσματικά τα ίδια ή και δυσκολότερα ζητήματα, ενσταλάζοντας ελπίδα στους υπολοίπους.

Στους συμμετέχοντες που βιώνουν φόβο ‘έκθεσης’, δίνεται η δυνατότητα έκφρασης και συμμετοχής σε ένα ασφαλές πλαίσιο: τα μέλη της ομάδας  σέβονται το ένα την προσωπικότητα του άλλου και η ανατροφοδότηση γίνεται εποικοδομητικά. Όσο χαμηλή αυτοεκτίμηση κι αν νιώθουν τα μέλη της ομάδας, έχουν την δυνατότητα να πειραματιστούν με νέες δεξιότητες επικοινωνίας, να μάθουν από τους άλλους τους τρόπους  που εκείνοι χρησιμοποιούν για να επιλύσουν τα διαπροσωπικά τους προβλήματα, να συνειδητοποιήσουν ποιές συνήθειες ή συμπεριφορές τους δεν είναι αποτελεσματικές και το κυριότερο να καταφέρουν να ξεπεράσουν τις προσωπικές τους δυσκολίες με την ενθάρρυνση και την στήριξη της ομάδας και της συντονίστριας.

Όπως και στην ατομική ψυχοθεραπεία, στην ομάδα προσωπικής ανάπτυξης, τα μέλη αναγνωρίζουν και αποδέχονται σιγά – σιγά μέρη του Εαυτού τους που έως τώρα δεν γνώριζαν. Στο πλαίσιο της ομάδας όμως, η ίδια η ομάδα ως οντότητα και το κάθε μέλος ξεχωριστά βοηθάει τα άλλα μέλη να ανακουφίσουν τον πόνο, τις ενοχές και το άγχος. Τα μέλη προσφέρουν αλληλοβοήθεια ενισχύοντας την αυτοεκτίμησή και τον αλτρουισμό.

Τα μέλη της Ομάδας Προσωπικής Ανάπτυξης, μέσα από τις αλληλεπιδράσεις τους και όντας σε ένα συναισθηματικά ασφαλές περιβάλλον υπό την καθοδήγηση της συντονίστριας, έχουν την ευκαιρία να προβούν σε επανορθωτικές εμπειρίες τραυματικών εμπειριών και να αναπτύξουν πιο λειτουργικές συμπεριφορές στο εδώ και τώρα. Επιπλέον, στην ομαδική ψυχοθεραπεία λόγω της δυναμικής της ομάδας, ο καθένας έρχεται αντιμέτωπος πιο γρήγορα με κάποια θέματα γιατί τα υπόλοιπα μέλη της λειτουργούν ως καθρέφτες, ενώ στην ατομική συνεδρία μόνο ο θεραπευτής παίζει αυτό τον ρόλο.

 

Ποιός μπορεί να ωφεληθεί από την online ψυχοθεραπεία;

Όσοι θέλουν να εξοικονομήσουν χρόνο από τις μετακινήσεις συχνά επιλέγουν την online ψυχοθεραπεία από την άνεση του σπιτιού τους ή από τον χώρο εργασίας τους εφόσον μπορούν να διασφαλίσουν χρόνο και ησυχία. Άλλοι επιλέγουν τις online συνεδρίες λόγω κινητικής δυσκολίας ή επειδή ταξιδεύουν συχνά λόγω εργασίας και αδυνατούν να πηγαίνουν στο γραφείο του ψυχοθεραπευτή. Οι Έλληνες του εξωτερικού επίσης προτιμούν να λαμβάνουν θεραπεία στην μητρική τους γλώσσα, ενώ όσοι ζουν σε μικρές επαρχιακές πόλεις ή χωριά, για λόγους ιδιωτικότητας προτιμούν μια ψυχοθεραπεύτρια μακριά από την περιοχή τους.

 

Γιατί Προσωποκεντρικής προσέγγισης; 

Ο Carl Rogers (1902-1987) υποστήριξε πως ο άνθρωπος από τη φύση του, αν το κοινωνικό περιβάλλον του το επιτρέπει, τείνει στην πλήρη ανάπτυξή του – τάση πραγμάτωσης. Το «πρόσωπο» όταν λειτουργεί με πληρότητα απολαμβάνει ολική αυτο-αποδοχή, έχει επιτυχία στις διαπροσωπικές σχέσεις και είναι πλήρως αυθόρμητα ανοιχτό στην εμπειρία που βιώνει κάθε στιγμή.

Ο Rogers ξεκίνησε τις «Ομάδες Συνάντησης» (Ομάδες Προσωπικής Ανάπτυξης Προσωποκεντρικής Κατεύθυνσης) το 1962. Στις ομάδες αυτές, ο συντονιστής έχει ρόλο «διευκολυντή» και όχι ηγέτη ή αρχηγού. Είναι δηλαδή μέλος της ομάδας επιφορτισμένο να διευκολύνει τη διαδικασία της ομάδας και όχι να κατευθύνει την πορεία της. Ακούει, κατανοεί και ωθεί τα μέλη της ομάδας να λειτουργούν ως πρόσωπα και να πραγματώνουν τον εαυτό τους.

Μέσα σε ένα ασφαλές κλίμα που διέπεται από τις αρχές της ενσυναίσθησης, της αποδοχής και της αυθεντικότητας, υπάρχει μια τέτοια διεργασία ανατροφοδότησης από το ένα μέλος της ομάδας προς το άλλο, ώστε κάθε άτομο να μαθαίνει πώς το βλέπουν οι άλλοι και τι εντύπωση δίνει στις διαπροσωπικές σχέσεις.

Στην αρχή ενδέχεται να υπάρχει αμηχανία, άγχος ή εκνευρισμός που οφείλονται κυρίως στην έλλειψη δομής. Σιγά – σιγά τα μέλη ανακαλύπτουν πως όσο πιο πραγματικά γίνονται, τόσο πιο αποδεκτά είναι. Αρχίζει να οικοδομείται μια αίσθηση εμπιστοσύνης, ζεστασιάς και συμπάθειας μεταξύ των μελών της ομάδας. Οι συμμετέχοντες νιώθουν οικειότητα και ένα δέσιμο μεταξύ τους, γιατί εδώ αποκαλύπτουν τον εαυτό τους βαθύτερα και περισσότερο από όσο ίσως μπόρεσαν ποτέ. Η ομάδα συνάντησης είναι ένας χώρος όπου τα συναισθήματα μπορούν να εκφράζονται αυθόρμητα, χωρίς να λογοκρίνονται εκ των προτέρων η να καταπνίγονται.

 

References

Dunstan, D.A., & Tooth, S.M. (2012). Treatment via videoconferencing: A pilot study of delivery by clinical psychology trainees. The Australian Journal of Rural Health, 20, 88–94. Foulkes, S.H. (1964). Therapeutic group analysis. London: George Allen and Unwin.

Ogden, P. and Godstein, B. (2020). Sensorymotor Psychotherapy from a Distance. In H. Weinberg & A. Rolnick (eds.) Theory and Practice of Online Therapy: Internet-delivered Interventions for Individuals, Families, Groups, and Organizations. pp: 47-65. New York: Routledge.

Rogers, C. (1971). Carl Rogers describes his way of facilitating encounter groups. The American journal of nursing, 275-279.

Russell, G.I. (2015). Screen relations: The limits of computer-mediated psychoanalysis and psychotherapy. London: Karnac Books.

Siegel, D. (1999). The developing mind. New York, NY: Guilford Press. Wallin, D.J. (2007) ‘Attachment in Psychotherapy’. NY: The Guilford Press.

Yalom, D. Irvin, & Leszcz, M., Θεωρία και Πράξη της Ομαδικής Ψυχοθεραπείας, Αθήνα, (2006), εκδόσεις ΑΓΡΑ Α.Ε.