Πες το το καλό και ρίξτο στο γιαλό

«Γιατί δυσκολευόμαστε να μιλήσουμε θετικά στον εαυτό μας και στους άλλους;» Με ρώτησε πρόσφατα μια φίλη. Είναι αλήθεια πως πολλές φορές μοιάζει πιο εύκολο να εκφράσουμε την επίκριση, το παράπονο ή τη δυσαρέσκεια στους αγαπημένους μας, παρά να μιλήσουμε για την αγάπη ή την ευγνωμοσύνη που τους έχουμε.

Ακόμη και απέναντι σε εμάς τους ίδιους, συχνά είμαστε σκληροί: εύκολα μας κατηγορούμε, νιώθουμε ενοχές ή μας κρίνουμε, σπάνια όμως μας λέμε ένα μπράβο, μας επαινούμε ή νιώθουμε περήφανοι για τον εαυτό μας. Ίσως γιατί έχουμε ενδοβάλει τη φωνή των γονέων και των σημαντικών άλλων της παιδικής μας ηλικίας, οι οποίοι δίνανε έμφαση στα σφάλματα «για το καλό μας». Με αυτό τον τρόπο, αναπτύξαμε έναν εσωτερικό κριτή, πολύ αυστηρό καμιά φορά, που δε μας αφήνει να χαρούμε, ούτε και να εντάξουμε τα λάθη και τις αποτυχίες μας στην ευτοεικόνα μας.

Ίσως δε συνηθίσαμε να μας εκφράζουν καθαρά πόσο μας αγαπούν για αυτό που είμαστε και όχι για τα επιτεύγματά μας κι έτσι δε χτίσαμε μια στιβαρή αίσθηση του Εαυτού. Αποτέλεσμα; Νιώθουμε χαμηλή αυτοεκτίμηση. Ακόμη κι όταν παίρνουμε θετική ανατροφοδότηση, σα να μην μπορούμε να την ακούσουμε, σα να μην αξίζουμε αρκετά ούτε το μπράβο ούτε τη χαρά.

Μηνύματα – Εγώ Απλής Δήλωσης

Στο εργαστήρι «Τα Μυστικά της Αποτελεσματικής Επικοινωνίας» διδασκόμαστε τέσσερα Μηνύματα – Εγώ: Πώς να διεκδικούμε (Μήνυμα – Εγώ Αντιπαράθεσης), πώς να προλαμβάνουμε μια σύγκρουση (Προληπτικό Μήνυμα – Εγώ), πώς να δηλώνουμε τις αξίες, πεποιθήσεις και προτιμήσεις μας (Μήνυμα – Εγώ Απλής Δήλωσης) και πώς να ενισχύουμε μια συμπεριφορά (Ενισχυτικό/ Θετικό Μήνυμα – Εγώ). Τα μηνύματα αυτά είναι εργαλεία για την αποτελεσματική αυτοαποκάλυψη, για να έχουμε αυθεντική επικοινωνία με όσους είναι σημαντικοί για εμάς και να συζητάμε ανοιχτά για τα συναισθήματά μας χωρίς να τους αναγκάζουμε να αμυνθούν επειδή τους στείλαμε Μηνύματα – Εσύ.

Εμπεριέχει ρίσκο η αυτοαποκάλυψη, κάποιες σχέσεις μπορεί να αλλάξουν ή και να τερματιστούν. Επιφέρει όμως και βαθιά σύνδεση με τον εαυτό μας και τους άλλους. Ο αληθινός και ο ιδανικός εαυτός μας είναι σε περισσότερη αρμονία, τα λεκτικά και τα εξωλεκτικά μηνύματα επίσης.

Όταν απευθύνουμε ένα Μήνυμα- Εγώ Απλής Δήλωσης, εκτός από προτιμήσεις και αξίες, μπορούμε να εκφράσουμε και τα ευχάριστα συναισθήματά μας:

«Πόσο μου αρέσει να περπατάω μαζί σου στην εξοχή».

«Πόσο απολαμβάνω την παρέα σου/ την κουβέντα μας».

Μοιραζόμαστε τις εμπειρίες μας και σφυρηλατούμε σχέσεις με περισσότερο νόημα. Με αυτό τον τρόπο, επιτρέπουμε στους άλλους να μας γνωρίσουνε καλύτερα:

«Σήμερα είμαι ενθουσιασμένη γιατί…/κι ας μην ξέρω το λόγο».

«Μου άρεσε πώς εξελίχθηκε η σημερινή μας σύσκεψη στο γραφείο».

«Έχει μεγάλη αξία για εμένα ο χρόνος που περνάμε παρέα».

«Εκτιμώ πολύ τη βοήθεια σου, νιώθω πραγματικά ευγνώμων».

“Σήμερα λάμπεις ολόκληρη από χαρά, χαίρομαι με τη χαρά σου».

«Σ’ αγαπώ».

Πόσο συχνά χρησιμοποιούμε αυτά τα μηνύματα; Μήπως έχουμε αγαπημένους ανθρώπους στους οποίους νιώθουμε αμηχανία ακόμη και να εκφράσουμε αγάπη; Μήπως τα θεωρούμε αυτονόητα όλα αυτά; Κι αν ασκηθούμε στο να εκφράζουμε πιο συχνά τα θετικά στους άλλους τι θα αλλάξει;

Ένα άλλο εργαλείο είναι το ξεκάθαρο Μήνυμα – εγώ για να πούμε ναι, εξηγώντας το γιατί:

«Θέλω πολύ να πάρουμε πρωινό αύριο μαζί. Λαχταράω να μάθω νέα σου».

«Ευχαρίστως να σε βοηθήσω αύριο με την εργασία σου. Εξάλλου νιώθω τόσο ευγνώμων για την βοήθεια που μου προσφέρεις απλόχερα κάθε τόσο εσύ».

«Ασφαλώς και θα έρθω μαζί αύριο το βράδυ. Θέλω πολύ να γνωρίσω τους συναδέλφους σου που τόσο συμπαθείς».

Μήπως ακούγεται εντελώς διαφορετικό το να εξηγήσουμε την ανάγκη, την πρόθεση ή το συναίσθημα που συνοδεύει την αποδοχή της πρότασης αντί να πούμε ένα ξερό «ναι»;

Ενισχυτικά/ Θετικά μηνύματα – Εγώ

Στην «Εκπαίδευση Αποτελεσματικού Γονέα» αλλά και στο πρόγραμμα «Υπέροχα Νήπια», προτείνουμε τα Ενισχυτικά Μηνύματα – Εγώ ως εργαλεία θετικής πειθαρχίας. Λειτουργούν ως μια εναλλακτική στον έπαινο: επικοινωνώντας τα θετικά μηνύματα όταν η συμπεριφορά του παιδιού είναι αποδεκτή, την ενισχύουμε και έτσι ξοδεύουμε λιγότερη ψυχική ενέργεια στο να διεκδικούμε ή να συγκρουόμαστε όταν η συμπεριφορά δεν είναι αποδεκτή. Πειράματα δείχνουν ότι το να δίνουμε ανταμοιβή μετά από μια συμπεριφορά, την ενισχύει ή έστω αυξάνει τις πιθανότητες επανάληψής της. Όσον όμως αφορά τουλάχιστον τα παιδιά, υπάρχει και μια κρυφή παγίδα: χρειάζεται να δείχνουμε αγάπη και εκτίμηση για αυτό που είναι το παιδί και όχι μόνο για αυτό που κάνει. Να νιώθει παράλληλα ότι ανήκει, ότι είναι ικανό και ότι το αγαπάμε άνευ όρων.

Χτίζουμε όμως και σύνδεση με τα Ενισχυτικά Μηνύματα – Εγώ είτε πρόκειται για οικογένεια, είτε για συναδέλφους. Ο έπαινος στην περίπτωση αυτή δεν είναι χειριστικός γιατί περιγράφουμε απτές συμπεριφορές όπως και τις επιπτώσεις τους στην οικογένεια, στην ομάδα ή σε εμάς τους ίδιους.

«Σε ευχαριστώ που πήγες να πάρεις τον αδελφό σου από το αεροδρόμιο- με γλίτωσες από μια διαδρομή. Το εκτιμώ πολύ».

«Όταν με ενημερώνεις πότε θα έρθεις στο σπίτι, δεν ανησυχώ, είναι πολύ ανακουφιστικό για εμένα».

«Η ομάδα μας ήταν πολύ αποτελεσματική στην κρίση, νιώθω τεράστια ικανοποίηση για το πόσο καλά συνεργαζόμαστε παρά τα προβλήματα».

«Είχαμε πολλή δουλειά αυτές τις μέρες αλλά όλοι σας βάλατε τα δυνατά σας, ξεπεράσατε κάθε προσδοκία κι ας είχατε τόση πίεση λόγω ημερών. Είμαι περήφανος για την ομάδα μας».

Έκφραση ευχάριστων συναισθημάτων στα ζευγάρια

«Θέλω να σ’ ακούω, να σ΄ ακούω, να το λες», μας επεσήμανε συχνά η εκπαιδεύτρια στην Προσωποκεντρική Συμβουλευτική Ζεύγους. Κι αυτό γιατί οι σύντροφοι, θεωρούνε την αγάπη συχνά ως αυτονόητη αλλά ΔΕΝ είναι.

Όταν ο ένας σύντροφος εκφράσει την ικανοποίησή του από την προσπάθεια που καταβάλει ο άλλος για την σχέση, όταν λέει ότι νιώθει ασφαλής ή πόσο σημαντική είναι αυτή η σχέση στη ζωή του, τον προσκαλώ να γυρίσει στο άλλο του μισό, και να του το πει, κοιτάζοντάς το μες στα μάτια. «Μα αφού τα ξέρει», είναι η πιο συχνή αντίδραση, «Τα έχουμε πει τόσες φορές», μπορεί να υποστηρίξει ο άλλος. Υπάρχει μια αντίσταση συνήθως, ίσως γιατί η βαθιά σύνδεση μας ξεγυμνώνει και μας καθιστά ευάλωτους απέναντι στο αγαπημένο πρόσωπο. Όταν όμως επιμείνω, οι σύντροφοι που κοιτάζονται στα μάτια και ομολογούνε την αγάπη τους συχνά δακρύζουν. Η σύνδεση γίνεται ακόμη πιο βαθιά, η καρδιά πλημμυρίζει από ξαφνική χαρά και όλοι συγκινούμαστε. Οι δύο σύντροφοι αισθάνονται πιο επιθυμητοί από πριν, αισιόδοξοι και ασφαλείς μέσα στη σχέση τους.

Η Sue Johnson, ειδική στη συμβουλευτική ζεύγους, αποκαλεί την διαδικασία αυτή «ενσυναισθητική αντήχηση»: όταν συντονίζονται τα σήματα δύο ατόμων και η συμπεριφορά έχει καινούρια αρμονία. Οι άμεσες συζητήσεις ενεργοποιούν τους κατοπτρικούς νευρώνες. Όταν ο σύντροφός μας είναι συναισθηματικά παρών με το να εκφράσει στοργή, φροντίδα, αγάπη ή ευγνωμοσύνη, απολαμβάνουμε στιγμές ανταπόκρισης, συναισθηματικής δέσμευσης και ο εγκέφαλός μας παράγει ωκυτοκίνη, την «ορμόνη της αγκαλιάς» που συνδέεται με καταστάσεις ικανοποίησης, ευδαιμονία, ευχαρίστηση, άνεση και ηρεμία.

Μοιάζει να έχουμε κληρονομήσει κάποιες προκαταλήψεις που βαθιά ριζωμένες μέσα μας, δεν μας αφήνουν να εκδηλώσουμε την χαρά ή τη στοργή, σα να πρόκειται να μειωθεί το ευχάριστο συναίσθημα μόλις εκφραστεί. Γελάμε και λέμε «Σε καλό να μας βγουν τα γέλια», «Πήγαν όλα πολύ καλά, αλλά δεν το πολυλέω, μην με ματιάσουνε» ή αποφεύγουμε να πούμε έναν καλό λόγο στους αγαπημένους μας μην μας θεωρήσουν δεδομένους, μην τους κακομάθουμε ή απλώς γιατί θεωρούμε την αγάπη αυτονόητη.

Ποιότητες όπως η ενσυναίσθηση ή η ανάγκη του ανήκειν είναι έμφυτες στον άνθρωπο. Μπορούμε ωστόσο να ασκήσουμε τις δεξιότητες επικοινωνίας και την επίγνωσή μας και μαζί τους να αλλάξει και η εσωτερική μας στάση αλλά και το αντίστροφο. Όπως αναφέρει και η Patricia Mc Laughin «Μια νέα ιδέα, η οποία αφορά τον εαυτό μας ή κάποια πτυχή των σχέσεών μας με τους άλλους, αναταράζει όλες τις άλλες ιδέες μας, ακόμη και εκείνες που φαινομενικά δεν σχετίζονται με αυτήν. Έστω και λίγο, μετατοπίζει τον συνολικό προσανατολισμό μας. Και κάποια στιγμή, ανεπαίσθητα, αλλάζει και τη συμπεριφορά μας».

Βιβλιογραφικές αναφορές

Adams, L. (1989). Τα μυστικά της αποτελεσματικής επικοινωνίας. Αθήνα: Gordon Hellas, ΜΑΡΤΗΣ.

Brubacher, L. L. (2020). Εφαρμόζοντας τη συγκινησιακά εστιασμένη θεραπεία – EFT: Βασικά στοιχεία της αλλαγής. GUTENBERG.

Gordon, T. (2003). Τα μυστικά του αποτελεσματικού γονέα. Μια πρωτοποριακή μέθοδος εκπαίδευσης γονέων για την ανατροφή υπεύθυνων παιδιών. Αθήνα: Gordon Hellas, ΜΑΡΤΗΣ.

Johnson, S. (2014). Κράτα με σφιχτά: Επτά συνομιλίες για μια ζωή γεμάτη αγάπη. GUTENBERG.

Johnson, S. (2016). Το νόημα του Έρωτα: Η επαναστατική νέα επιστήμη των αισθηματικών σχέσεων. GUTENBERG.