Δυσκολία στην λήψη αποφάσεων

«Όσο περισσότερες επιλογές έχουμε, τόσο πιο εύκολο είναι να μετανιώνουμε
και να βρίσκουμε ατέλειες στην προηγούμενη απόφασή μας».
— Barry Schwartz

Μολονότι το να μπορούμε να κάνουμε επιλογές για τον εαυτό μας είναι προϋπόθεση για την ευτυχία, το να έχουμε αφθονία επιλογών δεν είναι πάντοτε καλό. Για παράδειγμα, έχετε σταθεί ποτέ στο διάδρομο ενός σούπερ μάρκετ χωρίς να μπορείτε να επιλέξετε ανάμεσα σε δέκα διαφορετικές γεύσεις ενός προϊόντος;

Παράλυση Ανάλυσης, Παράλυση Απόφασης ή Παράλυση Επιλογής αποκαλούμε την αδυναμία λήψης απόφασης λόγω υπερβολικής σκέψης ή πλήθους επιλογών. Συμβαίνει όταν πρέπει να επιλέξουμε ανάμεσα σε επιλογές που είναι δύσκολο να συγκριθούν. Πολύ συχνά μάλιστα καταλήγουμε στην πραγματικότητα να μπερδευόμαστε περισσότερο ή εξαντλούμαστε τόσο πολύ από την λήψη της απόφασης, που στο τέλος δεν μπορούμε να δράσουμε καθόλου.

Το αίσθημα σύγχυσης είναι το πιο κοινό σύμπτωμα. Το άγχος μας μπορεί να αυξηθεί, οι σκέψεις μας να τρέχουν και να απογοητευόμαστε.

Σε μια κατάσταση Παράλυσης Ανάλυσης, μπορεί να φτάσουμε σε επίπεδο εξάντλησης. Μπορεί να εμφανίσουμε συμπτώματα που σχετίζονται με το στρες όπως μηρυκαστικές σκέψεις, γρήγορο καρδιακό ρυθμό, ρηχή αναπνοή, δυσκολίες στον ύπνο, αδυναμία εστίασης και έλλειψη παραγωγικότητας.

Τι είδους αποφάσεις οδηγούν σε παράλυση ανάλυσης;

Ο Δρ Μακ Λίν, ψυχίατρος, υποστηρίζει ότι από την ώρα που ξυπνάμε μέχρι τη στιγμή που πηγαίνουμε για ύπνο, έχουμε πάρει πάνω από 35.000 αποφάσεις, οι οποίες φυσικά απαιτούν χρόνο και ενέργεια και ενδεχομένως να μας εξαντλήσουν.

Μερικές αποφάσεις που παίρνουμε είναι απλές ενώ άλλες είναι πιο πιθανό να μας οδηγήσουν σε Παράλυση Ανάλυσης, συμπεριλαμβανομένων των αποφάσεων σχετικά με την καριέρα, τον οικογενειακό προγραμματισμό, τις σχέσεις ή τα οικονομικά.

Αιτίες

Μολονότι μια συμπεριφορά όπως αυτή της παράλυσης μπροστά στη λήψη αποφάσεων μπορεί να εκδηλωθεί για πολλούς λόγους, παρακάτω αναφέρονται κάποιοι από τους πιο συνηθισμένους.

Πληθώρα επιλογών: Ο ψυχολόγος Barry Schwartz επινόησε τη φράση «Παράδοξο της Επιλογής»: το να έχουμε περισσότερες επιλογές μας επιτρέπει να επιτύχουμε καλύτερα αποτελέσματα, αλλά ενδέχεται να οδηγήσει σε μεγαλύτερο άγχος, αναποφασιστικότητα και δυσαρέσκεια με την τελική απόφαση. Πράγματι, οι έρευνες αποδεικνύουν πως όταν καλούμαστε να αποφασίσουμε έχοντας περισσότερες επιλογές, υπάρχει μεγαλύτερη πιθανότητα να μετανιώσουμε για την απόφασή μας. Όσο πιο εύκολο είναι να αλλάξουμε τον σύντροφο, τόσο λιγότερο είμαστε ικανοποιημένοι μαζί του, ακόμα κι αν τα κάνει όλα τέλεια.

Άκαμπτη σκέψη: Οι άνθρωποι που συχνά σκέφτονται με διχοτομικούς όρους όπως αυστηρά καλό ή κακό, όλα ή τίποτα, λευκό ή μαύρο, έχουν πολλές πιθανότητες να βρεθούν μπερδεμένοι όταν μια απόφαση δεν ταιριάζει ξεκάθαρα στη μία ή στην άλλη κατηγορία. Ορισμένες αποφάσεις μπορεί να είναι προφανείς και εύκολο να ληφθούν, ενώ άλλες απαιτούν περισσότερη συναισθηματική ή γνωστική ευελιξία.

Τελειομανία: Μολονότι για πολλές αποφάσεις κανείς δεν μπορεί να πει τι είναι σωστό και τι λάθος ούτε εκ των υστέρων, ο φόβος του λάθους παραλύει πολύ κόσμο απέναντι στην ευθύνη μιας απόφασης.

Ανάγκη να ευχαριστούμε πάντοτε τους άλλους: Μερικές φορές, η επιθυμία μας να κάνουμε τους ανθρώπους ευτυχισμένους με οποιοδήποτε κόστος, μπορεί να κοστίσει την δική μας γαλήνη κι ευτυχία.

Έλλειψη αυτοπεποίθησης και εξωτερική εστία αξιολόγησης: Άτομα που έχουν μεγαλώσει σε υπερπροστατευμένο περιβάλλον και που κατ’ επέκταση δεν είχαν την ευκαιρία να κάνουν τα δικά τους λάθη, να αναπτύξουν ψυχική ανθεκτικότητα, αυτοεκτίμηση και την ικανότητα να ακούν ξεκάθαρα τις ανάγκες τους, αναζητούν συνεχώς συμβουλές και διαβεβαιώσεις έξωθεν.

Τρόποι αντιμετώπισης

Αναγνωρίστε τι συμβαίνει
Ένα βήμα για να βγείτε από αυτή την κατάσταση είναι, για αρχή, να συνειδητοποιήσετε πρώτα ότι βρίσκεστε σε αυτήν. Παρατηρήστε οποιαδήποτε μυϊκή ένταση, ρηχή αναπνοή, ναυτία ή άλλα συμπτώματα άγχους που μπορεί να στέλνει το σώμα σας. Επιτρέψτε στον εαυτό σας να γίνει παρατηρητής των σκέψεών σας. Μήπως μηρυκάζετε τις ίδιες σκέψεις ξανά και ξανά;

Αξιολογήστε το πρόβλημα
Κατηγοριοποιήστε το πρόβλημα ανάλογα αν είναι μικρό με ελάχιστες συνέπειες, μεσαίο ή μεγάλο πρόβλημα με ακραίες συνέπειες. Μήπως ξοδεύετε δυσανάλογα πολύ χρόνο και ψυχική ενέργεια προκειμένου να πάρετε μια απόφαση από όσο πραγματικά αναλογεί στην συγκεκριμένη περίσταση;

Δώστε στον εαυτό σας την άδεια να είναι ευέλικτος ή/ και να κάνει λάθος
Ο φόβος μας για μια κακή έκβαση μπορεί να είναι βαρύς και μόνιμος και συχνά δεν υλοποιείται. Μήπως αυτό που φαντάζει ως το χειρότερο σενάριο δεν είναι στην πραγματικότητα και τόσο τραγικό;

Υπενθυμίστε στον εαυτό σας ότι είστε ικανοί
Να ξέρετε ότι είναι φυσιολογικό να φοβάστε να παίρνετε αποφάσεις. Θυμηθείτε επίσης, όλες τις φορές που πήρατε καλές αποφάσεις.

Προσπαθήστε να αναθέσετε αποφάσεις
Σταματήστε όσο μπορείτε τη μικροδιαχείριση και αφήστε άλλους στη ζωή σας να πάρουν κάποιες αποφάσεις, λιγότερο σημαντικές.

Πάρτε μεγάλες αποφάσεις το πρωί, μιας και η έρευνα δείχνει ότι το πρωί παίρνουμε τις πιο ακριβείς και προσεκτικές αποφάσεις και τείνουμε να είμαστε πιο προσεκτικοί και σχολαστικοί. Αντίθετα, όταν είμαστε κουρασμένοι, πεινασμένοι ή εξαντλημένοι, καλύτερα να μην παίρνουμε μεγάλες αποφάσεις.

Αναπτύξτε καθημερινές ρουτίνες ώστε να βάλετε λιγότερο σημαντικές εργασίες στον αυτόματο πιλότο και να διατηρήσετε την ενέργειά σας για τις αποφάσεις που πραγματικά έχουν σημασία.

Σταματήστε να ζητάτε τη γνώμη των άλλων – εκτός κι αν είναι ειδικοί.
Περιορίστε τις προβλέψεις και μείνετε παρόντες. Τι σας λέει ο οργανισμός σας, το σώμα σας, το ένστικτό σας; Δείξτε αυτοαποδοχή και αυτοσυμπόνια. Αποφασίστε χωρίς πίεση και χωρίς να χρειάζεται να έχετε όλες τις απαντήσεις.

Κάντε ένα διάλειμμα
Αν δείτε ότι σας «ρουφάει» ο κυκεώνας των σκέψεων, στρέψτε την προσοχή σας σε μια διαφορετική δραστηριότητα, ώστε ο εγκέφαλός σας να σταματήσει να σκέφτεται υπερβολικά και συνεχώς το ίδιο θέμα. Έτσι, το κουβάρι των σκέψεων ενδέχεται να αρχίσει να ξετυλίγεται, οι ιδέες να αρχίσουν να παίρνουν μορφή και όλο το ψυχικό χάος να ξεκαθαρίσει.

Αναζητήστε βοήθεια από έναν σύμβουλο ψυχικής υγείας εάν τα συμπτώματα επιδεινωθούν. Η κόπωση των αποφάσεων είναι ένα φαινόμενο που σε συνδυασμό με άλλα θέματα (ΔΕΠΥ, ΙΨΔ) θα μπορούσε να γίνει ανυπόφορη.

Πηγές:

https://procrastination.com/blog/9/decision-paralysis-overthinking-choices
https://asana.com/resources/analysis-paralysis
https://www.verywellmind.com/what-is-analysis-paralysis-5223790

How Adult ADHD Can Affect People’s Decision Making