Καλοκαιρινές διακοπές με τα παιδιά: πηγή απόλαυσης ή άγχους;

Περιμένατε μια ολόκληρη χρονιά τις διακοπές αυτές, ανησυχείτε όμως πως θα δυσκολευτείτε με τα μικρά σας: Θα κάτσουνε ήσυχα στο αυτοκίνητο; Κι αν αρχίσουν να τσιρίζουν; Πώς μπορείτε άραγε να διασφαλίσετε πως οι διακοπές σας θα είναι ήρεμες κι όχι όπως την τελευταία φορά που ξοδέψατε πιο πολύ χρόνο σε καυγάδες παρά σε χαλάρωση; Στην Εκπαίδευση Αποτελεσματικού Γονέα αποκτούμε δεξιότητες που μπορούν να κάνουν τη ζωή μας πιο εύκολη, ακόμη και στις διακοπές.

Το μήνυμα – Εγώ

Στην σύγχρονη βιβλιογραφία σχετικά με την γονεϊκότητα υπάρχουν εκτενείς αναφορές  στον Δεσμό Προσκόλλησης και στην Ενεργητική Ακρόαση, ελάχιστα όμως εργαλεία δίδονται στους γονείς όταν εκείνοι πρέπει να διεκδικήσουν. Το Μήνυμα – Εγώ Aντιπαράθεσης χρησιμοποιείται ως δεξιότητα αντιπαράθεσης από τον γονιό όταν ο ίδιος βιώνει πρόβλημα. Υπάρχουν όμως και άλλα Μηνύματα – Eγώ που μπορούν να χρησιμοποιηθούν προληπτικά ή μετά από την εκδήλωση μιας θετικής συμπεριφοράς ως ενισχυτικά.

Μήνυμα – Εγώ ή Μήνυμα – Εσύ;

Ένας μπαμπάς έχει κουραστεί να ακούει τις τσιρίδες των μικρών στο πίσω κάθισμα και γυρνώντας εκνευρισμένος προς το μέρος τους υψώνει την φωνή: «Γίνεστε πολύ ενοχλητικά, το ξέρετε; Δεν με αφήνετε καθόλου να οδηγήσω με τους καυγάδες σας!» Ένας άλλος πατέρας που βρίσκεται σε παρόμοια θέση, εκφράζεται λίγο διαφορετικά και λέει με δυνατή αλλά σταθερή φωνή: «Νιώθω πολύ κουρασμένος από τις φωνές σας και αδυνατώ να συγκεντρωθώ στην οδήγηση. Όχι μόνο δεν απολαμβάνω το ταξίδι, αλλά ανησυχώ πραγματικά γιατί κινδυνεύουμε όταν οδηγώ εκνευρισμένος.» Αν ήσασταν το παιδί στο πίσω κάθισμα, ποιό μήνυμα θα είχε περισσότερες πιθανότητες να σας κινητοποιήσει να αλλάξετε συμπεριφορά; Αυτό που σας κατηγορεί ή αυτό που σας ενεργοποιεί την ενσυναίσθηση; Ένας ακόμη λόγος για να προτιμήσουμε να στείλουμε Μηνύματα – Εγώ και όχι Μηνύματα -Εσύ, είναι πως λειτουργώντας ως πρότυπο, μεγαλώνουμε παιδιά που αύριο θα γίνουν ενήλικες που θα αναλαμβάνουν την ευθύνη των συναισθημάτων τους.

Όταν οι διακοπές είναι ακόμη στα σκαριά: Μήνυμα – Εγώ Απλής Δήλωσης

Ως «περιοχή χωρίς πρόβλημα», αποκαλούμε στην Εκπαίδευση Αποτελεσματικού Γονέα τις ώρες εκείνες όπου ούτε ο γονιός ούτε τα παιδιά βιώνουν πρόβλημα, όταν δεν υπάρχουν συγκρούσεις αναγκών ή αξιών και όλοι απολαμβάνουν ήρεμες οικογενειακές στιγμές. Είναι η κατάλληλη στιγμή για να μοιραστούμε ως γονείς και κυρίως ως πρόσωπα τις πεποιθήσεις μας, τις αξίες και τις προτιμήσεις μας, με πολλές πιθανότητες να ακουστούμε. Μπορούμε λοιπόν να αναφερθούμε σε όσα είναι σημαντικά για εμάς και που αργότερα έχει πολλές πιθανότητες να θυμάται το παιδί όταν θα πάμε μαζί διακοπές, όπως «Θεωρώ αδιαπραγμάτευτο το να φοράμε ζώνη ασφαλείας στο αυτοκίνητο», «Για εμένα έχει τεράστια αξία ο μεσημεριανός ύπνος», «Εύχομαι φέτος στις διακοπές να μπορέσω να αράξω όσο πιο πολύ γίνεται με ένα βιβλίο στην παραλία χωρίς πολλές έννοιες, γιατί έχω συσσωρεύσει πολλή κούραση», «Θεωρώ πολύ σημαντικό να φερόμαστε με ευγένεια στους υπαλλήλους των εστιατορίων και ξενοδοχείων».

Ετοιμάζοντας βαλίτσες: Το Προληπτικό Μήνυμα – Εγώ 

«Η πρόληψη είναι η καλύτερη θεραπεία», λέει ο λαός. Όταν ήδη ξέρουμε ή υποψιαζόμαστε ποιά περίπου προβλήματα θα αντιμετωπίσουμε κατά την διάρκεια του ταξιδιού με τα παιδιά, έχει σίγουρα νόημα να τους εξηγήσουμε από πριν ποιά συμπεριφορά τους θα είναι πιο βοηθητική για εμάς ώστε να μην ξοδέψουμε το μεγαλύτερο μέρος των διακοπών σε διαφωνίες και διαμάχες με τους μικρούς συνταξιδιώτες μας.

Προληπτικά Μηνύματα – Εγώ όπως «Αύριο που θα ταξιδεύουμε με το αυτοκίνητο χρειάζομαι να είστε όσο πιο ήσυχοι γίνεται ώστε να απολαύσουμε όλοι την διαδρομή κι εγώ να είμαι συγκεντρωμένος στην οδήγηση και να μην κινδυνεύσουμε», «Θέλω στην θάλασσα ο καθένας από εσάς να είναι υπεύθυνος για το παγουρίνο του και τα προσωπικά του είδη ώστε να μην ξοδέψω πολλή ενέργεια με την οργάνωση και να απολαύσω το μπάνιο μου», «Στο ξενοδοχείο που θα πάμε, δεν θέλω να τρώτε ΟΛΑ τα γλυκά που προσφέρει ο μπουφές. Μπορείτε να επιλέγετε ένα διαφορετικό κάθε μέρα ώστε να μην ανησυχώ για την υγεία των δοντιών σας και να αποφύγουμε τις γνωστές διαφωνίες κατά την διάρκεια του δείπνου».

Φυσικά τα Προληπτικά Μηνύματα – Εγώ πρέπει να στέλνονται και στον σωστό χρόνο: όχι πολύ νωρίς ώστε να ξεχαστούν, ούτε όμως και ακριβώς πριν την ανεπιθύμητη συμπεριφορά. Πέρα όμως από την ιδιοσυγκρασία του κάθε παιδιού, για το αν θα εισακουστούν σημαντικό ρόλο παίζει και το αναπτυξιακό του στάδιο. Στην περίπτωση που προετοιμαζόμαστε για διακοπές με ένα νήπιο, η «τροποποίηση περιβάλλοντος» μπορεί πολλές φορές να αποδειχτεί πολύ πιο αποτελεσματική από το Προληπτικό Μήνυμα – Εγώ (βλ. άρθρο «Οδήγηση και νήπια: ζώνη ασφαλείας ή ζώνη υστερίας;»

Κατά την διάρκεια των διακοπών: Το Μήνυμα – Εγώ Αντιπαράθεσης

Είμαστε ήδη διακοπές, ενίοτε όμως δεν τις απολαμβάνουμε εξαιτίας της συμπεριφοράς του παιδιού μας, που όμως δείχνει να μην το αντιλαμβάνεται καθόλου.

Τα τρία Σ είναι η λύση:

1. Περιγράφουμε με λεπτομέρεια και φωτογραφικά την Συμπεριφορά του παιδιού – προσοχή, δεν χαρακτηρίζουμε το παιδί αλλά ονοματίζουμε επακριβώς τις πράξεις του. Παρατηρείστε την διαφορά στην αίσθηση που σας δημιουργεί η απόκριση «Είσαι αναίσθητη!» σε αντίθεση με την παρακάτω: «Το μεσημέρι που ήθελα να κοιμηθώ, έβαλες δυνατά την μουσική.»
2. Περιγράφουμε την Συνέπεια που είχε η παραπάνω συμπεριφορά του παιδιού πάνω μας σε κόπο, χρόνο, χρήμα πχ «Δεν κατάφερα να ξεκουραστώ»
3. Στην συνέχεια αναφερόμαστε στο Συναίσθημα που απορρέει από την Συνέπεια: πχ «Νιώθω πως είναι αδικία να μην μπορώ να απολαύσω έναν μεσημεριανό υπνάκο ούτε καν στις διακοπές!»

Τι γίνεται όμως όταν εμείς διατυπώνουμε άψογα ένα Μήνυμα – Εγώ Αντιπαράθεσης και το μικρό μας αγγελούδι μας ξεφουρνίζει κάποιο απρόβλεπτο δικό του πρόβλημα; Αναστροφή ταχυτήτων βεβαίως, αφού ως Αποτελεσματικοί Γονείς οφείλουμε να βάλουμε για λίγο στην άκρη το δικό μας αίτημα και να κάνουμε Ενεργητική Ακρόαση στο παιδί μας ώστε να κατευναστεί το συναισθηματικό του πλημμύρισμα για να μπορέσει στη συνέχεια να ακούσει και το δικό μας πρόβλημα.

Σαφώς και το ύφος του Μηνύματος – Εγώ Αντιπαράθεσης θα πρέπει να δηλώνει διεκδίκηση, ο τόνος όμως με τον οποίο θα σταλεί εξαρτάται από τις «κόκκινες γραμμές» του κάθε γονιού, αλλά και από το αν πρόκειται για θέμα υγείας ή ασφάλειας. Στο παραπάνω παράδειγμα με τα πιτσιρίκια που αποσπούν με τις φωνές τους τον γονιό από την οδήγηση, αν εκείνος κρίνει πως πραγματικά δυσκολεύεται να συγκεντρωθεί, πρέπει να σταματήσει το αυτοκίνητο σε μια Λ.Ε.Α. και να απαιτήσει από τα παιδιά να διακόψουν τις τσιρίδες τους αμέσως, αφού διακυβεύεται η ασφάλεια ολόκληρης της οικογένειας.

Μετά ή κατά την διάρκεια των διακοπών: Ενισχυτικό Μήνυμα – Εγώ

Και όταν πραγματικά τα βλαστάρια μας συνεργάζονται, τι γίνεται; Τους λέμε ένα μεγάλο «μπράβο» ή δεν εκφράζουμε καθόλου την ικανοποίησή μας αφού θεωρούμε ως φυσιολογικό το να μας υπακούν; Στην Ε.Α.Γ. θεωρούμε πως είναι σημαντικό να επισημαίνουμε στα παιδιά ποιές συμπεριφορές τους είναι βοηθητικές για εμάς, πρώτα από όλα για να τις αναγνωρίζουν και έτσι να ενισχύουμε την επανάληψή τους. Όμως προσοχή! Η επισήμανση αυτή πρέπει να γίνεται και πάλι με ένα Μήνυμα – Εγώ Ενθαρρυντικό χρησιμοποιώντας την κατάλληλη επεξήγηση πχ «Είμαι πολύ χαρούμενη σήμερα που κάνατε ησυχία το μεσημέρι γιατί έτσι ευχαριστήθηκα τον μεσημεριανό μου ύπνο! Για εμένα, είναι μια από τις μεγαλύτερες απολαύσεις των διακοπών!» Μια άλλη μητέρα θα μπορούσε αντίθετα να εκφράσει την ικανοποίησή της με ένα Μήνυμα – Εσύ όπως «Μπράβο που ήσασταν καλά παιδιά σήμερα!», χωρίς όμως να εξηγήσει τις θετικές επιπτώσεις της συμπεριφοράς των παιδιών πάνω στην ίδια.

Προτεραιότητα η σχέση

Είτε ετοιμαζόμαστε για ταξίδι και στέλνουμε Προληπτικά Μηνύματα – Εγώ, είτε είμαστε ήδη διακοπές και δυσκολευόμαστε με τις συμπεριφορές των παιδιών μας και τους στέλνουμε Μηνύματα – Εγώ Αντιπαράθεσης, δεν πρέπει να ξεχνάμε τον βασικό μας στόχο: να κρατήσουμε το κανάλι επικοινωνίας μαζί τους ανοιχτό. Μικρές ή μεγάλες εντάσεις θα υπάρξουνε το καλοκαίρι όσο και αν εξασκηθούμε στα Μηνύματα – Εγώ, αν όμως σταθούμε απέναντι στα παιδιά με μια εσωτερική στάση ενσυναίσθησης, αποδοχής και αυθεντικότητας, τότε οι διακοπές θα είναι περισσότερο μια ευκαιρία για σύνδεση παρά για αντιπαράθεση. Θα απολαύσουμε περισσότερο το «Εδώ και Τώρα» και θα χτίσουμε όμορφες, κοινές αναμνήσεις οικογενειακής ζωής που θα συντροφεύουν στα εύκολα και στα δύσκολα εμάς και τα παιδιά μας.