Πώς περνάς τον χρόνο σου στον υπολογιστή εσύ;

«Η μελέτη του πώς ξοδεύουν οι άνθρωποι το χρόνο τους στο ίντερνετ μπορεί να έχει την ποιότητα ενός προβολικού τεστ κηλίδων μελάνης (Ρόρσαχ)», υποστηρίζει η Σέρρυ Τάρκλ και μάλλον όχι άδικα.

Η μητέρα μου έμαθε να χρησιμοποιεί το skype γιατί ήθελε να διαβάζει παραμύθια στην εγγονή της που γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Ολλανδία. Το να μπορείς να επικοινωνήσεις με μηδαμινό κόστος με κάποιον που βρίσκεται τόσα χιλιόμετρα μακριά, να τον βλέπεις και να τον ακούς σε πραγματικό χρόνο, να μπορείς να παρακολουθείς webinars ή να κάνεις εκτενή έρευνα σε οποιοδήποτε θέμα σε ενδιαφέρει με έναν μόνο υπολογιστή ή smartphone, το να έχεις την ασφάλεια του gps όπου κι αν βρεθείς, δεν ήταν πάντοτε αυτονόητο.

Όπως όλα όμως στη ζωή, έτσι κι αυτή η εξέλιξη στην επικοινωνία έχει δύο όψεις. Πολλοί κάνουν πια λόγο για το «φόβο μην χάσουμε κάτι», που μας οδηγεί στο να τσεκάρουμε το λογαριασμό μας στα social media, μόλις ξυπνήσουμε το πρωί, πριν κλείσουμε τα μάτια μας το βράδυ, αλλά και αμέτρητες φορές μέσα στην ημέρα. Ο φόβος μήπως βρεθούμε χωρίς πρόσβαση στο διαδίκτυο δείχνει κι αυτός πως σε κάποιο βαθμό είμαστε όλοι πλέον εθισμένοι.

Κάνω διάλειμμα ή δραπετεύω από την πραγματικότητα;

Σε πολλές περιπτώσεις το ίντερνετ μας δίνει μια διέξοδο. Οι φωτογραφίες στο pinterest και στο instagram μπορούν να μας ταξιδέψουν μακριά σε μια στιγμή ψυχολογικής πίεσης, ενώ το να κάνουμε scroll down στο facebook μπορεί σήμερα να είναι το αντίστοιχο zapping της προηγούμενης δεκαετίας, μια συνήθεια που προκαλεί αυτή την γλυκιά αποφόρτιση και το άδειασμα του νου μετά από μια μέρα έντονης δουλειάς.

Από την άλλη, το όριο ανάμεσα στο «χαλαρώνω» και στο «δραπετεύω» από την πραγματικότητα είναι πολύ λεπτό. Πόσες φορές δεν προσπαθούμε να καλύψουμε τα κενά που μας αφήνει μια αδιάφορη πια εργασία, ζωή ή σχέση με το να χανόμαστε ή να σχετιζόμαστε εικονικά στον παράλληλο κόσμο του διαδικτύου; Και πώς τελικά αυτή η συνήθεια του να δραπετεύουμε δεν μας αφήνει πια να είμαστε στο εδώ και στο τώρα; Πόσο αξίζει σήμερα μια εμπειρία αν δεν αναρτηθεί στα social media;

Η αίσθηση του να ανήκεις

Είμαι μέλος σε δυο ομάδες αρωματοθεραπείας, σε πολλές άλλες βοτανοθεραπείας, σε μια λογοτεχνική λέσχη, σε μια ομάδα για την ελληνική ντοπιολαλιά και σε αμέτρητες άλλες που σχετίζονται με την ψυχολογία και την ψυχοθεραπεία. Η ανταλλαγή πληροφοριών και η διαδικτυακή συναναστροφή με άτομα που έχουν παρόμοια ενδιαφέροντα μας δίνει μια αίσθηση ασφάλειας, ότι κάπου ανήκουμε, αλλά και μια αίσθηση αυτοπεποίθησης και νοήματος.

Online games

Σύγχρονοι ψυχολόγοι και ψυχίατροι που έχουν ασχοληθεί εκτενώς με το θέμα του εθισμού των παιδιών στο διαδίκτυο, υποστηρίζουν πως τα ηλεκτρονικά παιχνίδια είναι τόσο δημοφιλή γιατί μας επιτρέπουν να έρθουμε σε επαφή με αυτό που ο Rogers αποκαλούσε «ιδανικό εαυτό».

Ο ήρωας με τον οποίο ένα παιδί ταυτίζεται στα online games μπορεί να έχει χαρακτηριστικά που το παιδί θέλει αλλά δεν έχει στην πραγματική ζωή: να είναι επιθετικός με όσους τον αδικούν, δυνατός, ατρόμητος, όμορφος ή δημοφιλής. Τα προβλήματα ξεκινούν, όταν ο παίχτης δεν μπορεί να ξεχωρίσει όσα συμβαίνουν στην αληθινή ζωή από όσα συμβαίνουν online και όταν παραμελεί τις υποχρεώσεις του στην καθημερινότητα προκειμένου να αντλήσει ευχαρίστηση από τα παιχνίδια.

Κάποιοι θεραπευτές διερευνούν στη διάρκεια της θεραπευτικής διαδικασίας τους ήρωες των παιχνιδιών ως τις διαφορετικές πλευρές του εαυτού, προσπαθώντας να βρουν ένα κοινό έδαφος με τον θεραπευόμενο.

Η Διαταραχή Εξάρτησης από το Διαδίκτυο (IAD) μπορεί να επηρεάσει καταστροφικά τη ζωή των χρηστών και της οικογένειάς τους προκαλώντας νευρολογικές διαταραχές, ψυχολογική δυσφορία και αντικοινωνική συμπεριφορά. Για την απεξάρτηση νεαρών παιδιών από το internet στην Ελλάδα υπάρχει ήδη η μονάδα εφηβικής υγείας (Μ.Ε.Υ.) της Β’ Παιδιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών στο Νοσοκομείο Παίδων “Π & Α ΚΥΡΙΑΚΟΥ” ενώ για τους ενήλικες υπάρχει το Τμήμα Θεραπείας και Αντιμετώπισης Προβληματικής Χρήσης Διαδικτύου για Ενήλικες, Μονάδα απεξάρτησης “18 Ανω”, του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Αττικής.

Ψυχοθεραπεία online

Πολλοί φοβούνται πως η ψυχοθεραπεία online δεν μπορεί να λειτουργήσει, γιατί τη θεωρούν ως μια απρόσωπη διαδικασία. Έτυχε να έχω ήδη εξοικείωση τόσο με το skype όσο και με το video messenger και μέσα από τη θεραπευτική διαδικασία online έχω δει κάποιους ανθρώπους να αναπτύσσονται στο πλήρες δυναμικό τους. Η ενσυναίσθηση, η αποδοχή και η αυθεντικότητα μπορούν να μεταδοθούν και από την οθόνη ενός υπολογιστή. Η θεραπευτική συμμαχία μπορεί να χτιστεί ακόμη και με θεραπευόμενους που είναι αναγκασμένοι να ταξιδεύουν συνεχώς για λόγους εργασίας ή που ζουν σε απομακρυσμένες περιοχές.

Οι πλευρές του εαυτού

Το ίντερνετ είναι ένας ασφαλής χώρος όπου οι θεραπευόμενοι επιτρέπουν να υπάρχουν αντικρουόμενα συναισθήματα  και πλευρές του εαυτού. Όλα τα παραπάνω αξίζει να διερευνηθούν στη θεραπευτική διαδικασία με ενεργητική ακρόαση. Δεν είναι σπάνιο φαινόμενο ένας πολύ σιωπηλός στη συνεδρία θεραπευόμενος να μοιάζει πολύ εξωστρεφής στα socia lmedia ή σχέσεις που θεωρητικά έχουν λήξει στην καθημερινότητα να συνεχίζονται με διαδικτυακό stalking ή μηνύματα.

Σήμερα ως σύμβουλοι ψυχικής υγείας οφείλουμε να είμαστε ενημερωμένοι για την τεχνολογία ώστε να ερχόμαστε σε επαφή με όσα οι θεραπευόμενοι φέρνουν στη συνεδρία. Είναι σημαντικό να αντιληφθούμε την προσωπική νοηματοδότηση των χρηστών και να δώσουμε χώρο για αναστοχασμό.

Τις προάλλες, η δασκάλα του διαλογισμού μου πρότεινε ένα 24ωρο σιωπής, περιλαμβανομένης και αποχής από το διαδίκτυο. Κι εγώ γεμάτη αγωνία αναρωτήθηκα: Πώς θα είναι η αίσθηση της αποχής; Μήπως θα αισθανθώ εντελώς χαμένη και ανυπεράσπιστη απέναντι στη ζωή; Πώς είναι σήμερα η ζωή χωρίς smartphone;

Πηγές: 

1. Beard, K. W. (2005). Internet addiction: a review of current assessment techniques and potential assessment questions. CyberPsychology & Behavior, 8(1), 7-14.
2. Cash, H., D Rae, C., H Steel, A., & Winkler, A. (2012). Internet addiction: A brief summary of research and practice. Current psychiatry reviews, 8(4), 292-298.
3. Mearns, D. (2003), Developing Person-Centred Counselling. 2nd edition. London: Sage Publications Ltd.
4. Mearns, D., THORNE, B. and MCLEOD, J. (2008), Person-Centred Counselling in Action. 3rd edition. London: Sage Publications Ltd.
5. Rogers, C. (1959). A theory of therapy, personality and interpersonal relationships as developed in the client-centered framework. In (ed.) S. Koch, Psychology: A study of a science. Vol. 3: Formulations of the person and the social context. New York: McGraw Hill.
6. Turkle, S. (2008). Inner history. The Inner History of Devices, 2-29.
7. Vincent, E. A. Social Media as an Avenue to Achieving Sense of Belonging Among College Students.