Όταν η σύγκρουση μας φέρνει πιο κοντά

Τέσσερις φίλες γύρω από ένα στρογγυλό τραπέζι. Τέσσερις γυναίκες που αγαπήθηκαν γρήγορα τόσο πολύ, σα να γνωρίζονταν από προηγούμενη ζωή. Στο σπίτι που κάποτε είχε γεύση από παράδεισο και τώρα έμοιαζε με φυλακή. Τα έβαλαν κάτω για να δουν τι δεν πάει πια καλά: πώς γίνεται αυτές που ήταν σαν ένα σώμα, μια ψυχή, να αρπάζονται τώρα με το παραμικρό; Μήπως η σύνδεση και η βαθιά φιλία ήτανε μια χίμαιρα; Μήπως ήταν κι ετούτη όπως όλες οι άλλες σχέσεις που μετά από λίγο καιρό ξεφτάνε και δε νοιάζεται κανείς να τις φροντίσει; Ήταν όμως αποφασισμένες να συγκρουστούν, να εκτεθούν, να ξανασυστηθούν αν χρειαστεί. Με εμπιστοσύνη στη σχέση και ευθύνη η καθεμιά για τα συναισθήματά της, εξέφρασαν με ταπεινότητα και ευθύτητα παράπονα κι απογοήτευση. Συναντήθηκαν ίσως, πιο βαθιά από ποτέ.

Πότε η σύγκρουση είναι γόνιμη
Το πόσο γόνιμη θα είναι μια σύγκρουση εξαρτάται από δύο παράγοντες: Το επίπεδο αυτογνωσίας των συνομιλητών αλλά και τις προσδοκίες τους. Όταν κατορθώνουμε να διακρίνουμε ποιες από τις ανάγκες μας, όπως επιβίωση, ασφάλεια, αγάπη-ανήκειν, εκτίμηση ή αυτοπραγμάτωση, δεν ικανοποιούνται, εστιάζουμε σε αυτές και έτσι είναι πολύ πιο εύκολο να συνεργαστούμε ώστε να βρούμε λύσεις από όταν επιμείνουμε στην λύση που έχουμε φανταστεί εμείς.
Αν πάλι με τους φίλους, τον σύντροφο ή τα παιδιά μας βιώνουμε σύγκρουση αξιών, είναι σημαντικό να το εντοπίσουμε και να αποδεχτούμε πως ο καθένας έχει τις δικές του και πως ίσως είναι μάταιο να επιχειρηματολογούμε σχετικά. Διακρίνοντας την αιτία που μας οδηγεί στην δυσφορία, θα χρησιμοποιήσουμε εξάλλου και διαφορετικές δεξιότητες για να επιλύσουμε το πρόβλημα.
Όσον αφορά τις προσδοκίες, είναι σημαντικό να έχουμε ξεκάθαρο μέσα μας τον σκοπό της σύγκρουσης: συγκρουόμαστε για να πείσουμε τον άλλο για την αλήθεια μας που θεωρούμε ως αντικειμενική ή για να του εκθέσουμε πώς βιώσαμε εμείς ένα γεγονός, μια αντίδραση, μια κατάσταση ώστε να έρθουμε ακόμη πιο κοντά; Να έχει άραγε ο Γιάλομ δίκιο πως υπάρχουν τόσες πραγματικότητες όσες και άνθρωποι; Μήπως τελικά δεν υπάρχουν ούτε κακοί ούτε καλοί αλλά μονάχα άνθρωποι πονεμένοι που συνεχίζουν να πληγώνουν ο ένας τον άλλο; Μήπως κάθε φορά που θυμώνουμε, αυτό που πραγματικά θέλουμε να φωνάξουμε είναι «Φοβάμαι πως δεν με αγαπάς»;
Η σύγκρουση είναι αποτελεσματική όταν παράγει μια χρήσιμη αλλαγή, όταν γίνεται με τρόπο ώστε να διατηρείται η αυτοεκτίμηση όλων των μερών και όταν στοχεύει στο να κρατήσει το κανάλι επικοινωνίας ανοιχτό.

Το Μήνυμα -Εγώ
Δυστυχώς, δεν έχουμε εκπαιδευτεί να συγκρουόμαστε. Η λέξη «σύγκρουση» από μόνη της μας φέρνει στο μυαλό ανθρώπους που φωνάζουν εξαγριωμένοι κατηγορώντας ο ένας τον άλλο. Με το Μήνυμα – Εσύ, όταν δηλαδή κατηγορούμε τον Άλλο για όσα βιώνουμε, όταν του βάζουμε ταμπέλες «Είσαι αναίσθητος», με το να κρίνουμε «Δε σκέφτεσαι ώριμα», με την απειλή ή με την ηθικολογία, το μόνο που κατορθώνουμε είναι να ωθήσουμε τον συνομιλητή μας σε μια θέση άμυνας και να μας υψώσει ένα τεράστιο τείχος: το κανάλι επικοινωνίας έχει πλέον κλείσει και η σχέση κινδυνεύει.
Με το Μήνυμα – Εγώ αντίθετα, παίρνουμε την ευθύνη για όσα νιώθουμε, διεκδικώντας την συνεργασία του Άλλου. Περιγράφοντας με λεπτομέρεια και με μη επικριτικό τρόπο την συμπεριφορά του, την συνέπεια που είχε πάνω μας σε χρόνο, χρήμα, ενέργεια σωματική ή/και ψυχική αλλά και το ευάλωτο συναίσθημα που η συνέπεια αυτή προκάλεσε (φόβο, άγχος, εξουθένωση, αδικία, απόρριψη, εγκατάλειψη, ζήλεια κλπ), ενεργοποιούμε την ενσυναίσθηση του συνομιλητή μας. Έχουμε δηλαδή πολύ περισσότερες πιθανότητες να μπει στα παπούτσια μας αντί να δημιουργηθεί ένας ατέρμονος κύκλος επιθετικότητας ή ίσως ακόμη χειρότερα, απόσυρση και αποξένωση.
Συγκρίνοντας τα εξής δύο μηνύματα, ποιο θα μας άρεσε να ακούσουμε αν μπαίναμε βιαστικά με λασπωμένα παπούτσια σπίτι;
Α)«Πώς μπορείς να είσαι τόσο αναίσθητος/η και να τα κάνεις όλα χάλια;»
Β) «Το πρωί που μπήκες με τα λασπωμένα παπούτσια στο σαλόνι, λερώθηκε το χαλί και κουράστηκα να το καθαρίσω. Νιώθω πραγματικά εξουθενωμένος/η».

Να μάθεις να ακούς
Για να είναι η σύγκρουση όμως γόνιμη, δεν φτάνει να αναλάβουμε την ευθύνη για όσα νιώθουμε αλλά και να μάθουμε να ακούμε. Πόσες φορές δεν μείναμε έκπληκτοι όταν ανακαλύψαμε πως άθελά μας πληγώσαμε τα πρόσωπα που τόσο αγαπάμε; Πόσο εύθραυστη είναι η αυτοεικόνα μας τελικά και πόσο αντέχουμε να ακούσουμε τα λάθη μας; Πόσο χώρο δίνουμε στον Άλλο να πει τον πόνο του, να καταλαγιάσει το συναισθηματικό του πλημμύρισμα και να βρούμε παρέα μία λύση;
Την επόμενη φορά που κάποιος θα ξεκινήσει να μας μιλάει, έστω και κατηγορώντας μας, ας μην βιαστούμε να απαντήσουμε για να υπερασπιστούμε τον εαυτό μας. Ας πάρουμε δυο βαθιές ανάσες και ας προσπαθήσουμε να τον ακούσουμε με ενσυναίσθηση και θετική στάση ακόμη κι αν δεν συμφωνούμε. Ας δούμε για λίγα δευτερόλεπτα τον κόσμο με τα δικά του μάτια κι ας του δώσουμε να καταλάβει πως όντως προσπαθούμε να μπούμε στην δικιά του θέση.

Κανείς δεν μπορεί να ζήσει μόνος και κανείς δεν είναι τέλειος
Δεν μπορούμε να ζήσουμε μονάχοι, έχουμε όλοι ανάγκη να αγαπήσουμε και να αγαπηθούμε. Στην κοινή μας όμως πορεία με τους άλλους συχνά κάνουμε λάθη και συχνά νιώθουμε θυμό. Το παγόβουνο του θυμού είναι τεράστιο, παγωμένο και κρύβει από κάτω ένα σωρό άλλα συναισθήματα, πολύ – πολύ ευάλωτα.
Είμαστε θνητοί και είμαστε ατελείς. Θέλει θάρρος και ταπεινότητα η σύγκρουση. Απαιτεί αυτο-αποκάλυψη, ανάληψη ευθύνης και τροποποίηση του εαυτού. Όταν η σχέση όμως είναι σημαντική, αξίζει πάντοτε τον κόπο για να προσπαθήσουμε.

Βιβλιογραφία:
Gordon, T. (2003). Τα μυστικά του αποτελεσματικού γονέα. Μια πρωτοποριακή μέθοδος εκπαίδευσης γονέων για την ανατροφή υπεύθυνων παιδιών. Αθήνα: Gordon Hellas, ΜΑΡΤΗΣ.

Mearns, D. J., & Thorne, B. (2007). Person-centredcounselling in action.3rd ed. (Counselling in action). London.

Rogers, C. R. (1980). A way of being. Boston, MA: Houghton Mifflin

Συγγραφέας:
Μαρία Μαγγανάρη
MSc in Person – Centred Counseling and Psychotherapy
P.E.T., T.E.T., M.B.A.