Πόσο έτοιμος είμαι να αλλάξω;

Φθινόπωρο, εποχή αλλαγών και αποφάσεων: πόσα καινούρια προγραμματίζουμε, πόσα θέλουμε να αλλάξουμε και πόσα θα αναβάλλουμε τελικά; Γιατί άραγε, ενώ καταλαβαίνουμε πως χρειαζόμαστε αλλαγές μικρές και μεγάλες στη ζωή μας, δεν τις τολμάμε; Γιατί μας φαίνεται τόσο μεγάλο να απαλλαγούμε από λίγα περιττά κιλά, να παραιτηθούμε από μια δουλειά που δε μας γεμίζει πια, να αφήσουμε πίσω μια σχέση ή μια εξάρτηση που αναγνωρίζουμε πως μας βλάπτει; 

Συχνά η ζωή μας στέλνει δυσκολίες – μια ασθένεια, μια απόλυση, έναν χωρισμό και άλλες συγκυρίες– που, μολονότι μας κάνουν να αισθανόμαστε ξεκρέμαστοι στην αρχή, μας δίνουν όμως τον χρόνο και τον χώρο να σκεφτούμε. Πόσοι από μας δεν πήραμε μεγάλες αποφάσεις που γυροφέρναμε χρόνια στο μυαλό μας μόλις κάναμε μια παύση, μόλις βρήκαμε τον χρόνο και τον χώρο να αφουγκραστούμε τα θέλω μας;

Και ήρθε η στιγμή που το τίμημα να παραμείνει για πάντα κλεισμένη στο μπουμπούκι ήταν πιο οδυνηρό από το ρίσκο να ανθίσει, Anaïs Nin

Ένας θεραπευόμενος πρόσφατα μου διηγόταν πώς πήρε την απόφαση, σχεδόν σαν επιφοίτηση, να κάνει στροφή στις σπουδές και την καριέρα του ένα καλοκαίρι που έκανε διακοπές στη Γαύδο μόνος του σε ησυχία, χωρίς φίλους και wi-fi. Μια άλλη θεραπευόμενή μου που είχε το μακροπρόθεσμο πλάνο να παραιτηθεί, μετά από την απότομη εκδήλωση μιας ασθένειας, το πήρε οριστικά απόφαση ότι η αλλαγή δεν έπαιρνε άλλη αναβολή.

Πέρα όμως από τη δυσκολία να έλθουμε σε επαφή με τον εαυτό μας εξαιτίας των ξέφρενων ρυθμών της σύγχρονης ζωής, τι είναι αυτό που μας κρατάει δέσμιους σε καταστάσεις ή συνήθειες που η λογική μας λέει πως δεν οδηγούν πουθενά;

Ας συμφωνήσουμε στο πρόβλημα

Τί είναι αυτό που θέλουμε να αλλάξουμε; Μήπως το σύμπτωμα είναι στην πραγματικότητα η ανακούφιση από το βαθύτερο αίτιο και όχι το πρόβλημα αυτό καθ’ αυτό; Με ενδοσκόπηση αλλά κυρίως με τη βοήθεια ενός συμβούλου ψυχικής υγείας θα μας είναι πιο εύκολο να εντοπίσουμε τη βαθύτερη πηγή της δυσφορίας, να καταλάβουμε τους μηχανισμούς που μας ωθούν να έχουμε μια συγκεκριμένη συμπεριφορά και τι αυτή εξυπηρετεί. Όταν κάποιος για παράδειγμα προσκολλάται σε μια σχέση που τον φθείρει, είναι χρήσιμο να ανακαλύψει ποιά βαθύτερη ανάγκη του καλύπτεται με αυτό τον τρόπο, ώστε να δουλέψει με την αληθινή πηγή του προβλήματος.

Είμαι αρκετά έτοιμος/η, πρόθυμος/η και ικανός/ή;

Για να αλλάξουμε πρέπει να το θέλουμε πραγματικά, να έχουμε ένα αρκετά ισχυρό κίνητρο, ώστε να θεωρούμε τα οφέλη που θα αποκομίσουμε από την αλλαγή που θα κάνουμε πιο σημαντικά από το κόστος. Αν θεωρήσουμε την προσπάθεια που θα καταβάλουμε ως μια επένδυση, ως ένα τίμημα που να αξίζει τον κόπο, έχουμε πολύ μεγαλύτερες πιθανότητες επιτυχίας. Απαιτείται επίσης και μια σχετική ικανότητα για να ανταπεξέλθουμε στην αλλαγή: αυτοπεποίθηση ότι μπορούμε να τα καταφέρουμε, αισιοδοξία, ψυχική ανθεκτικότητα για να αντιμετωπίσουμε τα απρόοπτα που ενδέχεται να προκύψουν ή ακόμη και την αποτυχία.

Η αμφιθυμία και οι αντιστάσεις

Δεν είμαστε λευκό-–μαύρο. Σε κάθε απόφαση που παίρνουμε, υπάρχει ένα κομμάτι του εαυτού μας που αρνείται πεισματικά να συμμορφωθεί. Γίνεται μονίμως ένας εσωτερικός διάλογος, συχνά μάλιστα προκύπτει μια σύγκρουση ανάμεσα στις διαφορετικές πλευρές του εαυτού μας. Η αμφιθυμία αυτή δημιουργεί εντάσεις στον οργανισμό. Τα θέλω-δε θέλω, μπορώ-δεν μπορώ και όλα αυτά που δεν είμαστε διατεθειμένοι να χάσουμε με μια επερχόμενη αλλαγή, όπως και ο φόβος για το άγνωστο, επιφέρουν μια εσωτερική σύγκρουση. Οι περισσότεροι προτιμάμε να την αποφύγουμε, με αποτέλεσμα την αναβλητικότητα και την προσκόλληση στις παλιές, γνώριμες καταστάσεις.

Το υποστηρικτικό πλαίσιο

Όπως σε όλες τις δύσκολες περιστάσεις, για να πραγματοποιήσουμε μια αλλαγή, χρειαζόμαστε όπλα και συμμάχους. Χρειαζόμαστε κάποιες σταθερές, ένα καταφύγιο στο οποίο να αναζητάμε ανακούφιση όταν προκύπτουν δυσκολίες αλλά και ενθάρρυνση όταν λυγίζουμε. Χρειαζόμαστε κοντά μας τους σημαντικούς άλλους, τους συγγενείς, τους φίλους, τον σύντροφο, τους συναδέλφους. Χρειαζόμαστε συχνά ακόμη και κάποιον που να έχει την τεχνογνωσία να μας υποστηρίξει πρακτικά στην υλοποίηση του σχεδίου για την αλλαγή.

Χρειαζόμαστε κυρίως σταθερότητα στην υπόλοιπη ζωή μας, ώστε να κρατάμε ένα σωστό ισοζύγιο όσο θα κλυδωνιζόμαστε από τα μετέωρα πρώτα βήματά μας και την υπερβολική προσπάθεια.

Πώς βοηθάει η ψυχοθεραπεία

Σύμφωνα με τον C. Rogers, αρκούν τρεις μόνο συνθήκες για να σημειωθεί η θεραπευτική αλλαγή: να δείχνει ο θεραπευτής ενσυναίσθηση, θετική στάση και αυθεντικότητα απέναντι στον θεραπευόμενο. Ο θεραπευόμενος δεν υποκινείται από τον θεραπευτή να αλλάξει, υποβοηθείται στο να έλθει σε επαφή με όλες τις πλευρές του και υποστηρίζεται στην οποιαδήποτε απόφασή του.

Μέσα σε αυτό το θεραπευτικό πλαίσιο, ο θεραπευόμενος θα νιώσει την αναγκαία ασφάλεια ώστε να ανθίσει και να αναπτυχθεί όσο γίνεται στο πλήρες δυναμικό του. Θα μάθει πώς να μαθαίνει και πώς να προσαρμόζεται εύκολα στις αναπόφευκτες δυσκολίες της ζωής.

Περνάμε από πολλά διαφορετικά, όχι σαφώς καθορισμένα στάδια κι έχουμε πολλά πισωγυρίσματα προτού να φτάσουμε στην αλλαγή. Η μεγαλύτερη όμως αλλαγή από όλες ίσως είναι το να αποδεχτούμε τη ρευστότητα της ζωής και να εξαρτόμαστε λιγότερο από εξωτερικούς παράγοντες και περισσότερο από την εσωτερική μας δύναμη. Τη δύναμη που θα μας βοηθήσει να μάθουμε να αλλάζουμε.

Βιβλιογραφικές Αναφορές

1. Cooper, M., & McLeod, J. (2011). Person-centered therapy: A pluralistic perspective. Person-Centered & Experiential Psychotherapies, 10(3), 210-223.

2. Miller, W. R., & Rollnick, S. (2002). Motivational interviewing: Preparing people for change. New York: Guilford Press.