- BY dscreative
- POSTED IN Άρθρα
- WITH 0 COMMENTS
- PERMALINK
- STANDARD POST TYPE
Στην οικογένεια όπου μεγάλωσα, μας εμφύσησαν την ιδέα πως είμαστε ικανοί αλλά υπεύθυνοι να επηρεάσουμε την ζωή μας, να χαράξουμε τον δρόμο μας, με λίγα λόγια να κινηθούμε προς τα εμπρός. Τόσο τις συμπεριφορές όσο και τα λεγόμενα των αυτοδημιούργητων γονιών μου, τα διαπερνούσε μία αξία, παρόμοια με το sisu.
Το Sisu είναι ένα Φινλανδικό κοινωνικό κατασκεύασμα, δύσκολο να μεταφραστεί, που περιγράφει την στωική αποφασιστικότητα, την στοχοπροσήλωση, το σθένος, τη γενναιότητα, την ψυχική ανθεκτικότητα και την επιμονή με την οποία οι Φιλανδοί περιγράφουν τον εαυτό τους. Πρόκειται για μια έννοια που πηγαίνει πέρα από τις πνευματικές ή σωματικές ικανότητες του ατόμου και είναι κεντρικό χαρακτηριστικό της κουλτούρας τους. Όπως και κάθε άλλη ψυχολογική δεξιότητα, το sisu είναι προϊόν γενετικών, ψυχολογικών και κοινωνικών παραγόντων.
Σήμερα, από τη θέση της ψυχοθεραπεύτριας, ακολουθώντας ως ταπεινή μαθήτρια τη διαδρομή του εκάστοτε θεραπευόμενου, παρατηρώ πως κάποιοι άνθρωποι έχουν πιο έντονη αυτή την τάση πραγμάτωσης από άλλους.
Ανάγκες, στόχοι, συναισθήματα και προσωπικότητα
Η έννοια της κινητοποίησης συχνά συνδέεται με τον Abraham Maslow, ιδρυτή της ανθρωπιστικής ψυχολογίας, και την περίφημη Πυραμίδα των Αναγκών (1971). Σύμφωνα με αυτή τη θεωρία, μερικά από τα κίνητρά μας είναι βιολογικά, ενώ άλλα έχουν προσωπικές ή κοινωνικές καταβολές. Κινητοποιούμαστε ώστε να καλύψουμε την ανάγκη μας για φαγητό, νερό, σεξουαλική επαφή, ασφάλεια, αποδοχή και επιδοκιμασία, σχετίζεσθαι και ανήκειν, αλλά και αυτοπραγμάτωση.
O Maslow υποστήριζε εξάλλου πως όλα τα ψυχολογικά προβλήματα προέρχονται από την έλλειψη νοήματος και από το άγχος που προκαλείται από την μη ικανοποίηση αυτών των αναγκών.
Ο στόχος, ως γνωστικό και ψυχολογικό γεγονός, είναι μια δύναμη που μας κινητοποιεί και που κατευθύνει την συμπεριφορά μας (Ames & Ames, 1984). Οι στόχοι, όπως και οι άλλες γνωσίες, η νοοτροπία, οι πεποιθήσεις, οι προσδοκίες και η αυτοεικόνα είναι πηγές εσωτερικών κινήτρων.
Το κίνητρο (motivation) συνδέεται επίσης στενά με το συναίσθημα (emotion). Στα αγγλικά, και οι δύο αυτές λέξεις προέρχονται από την ίδια λατινική ρίζα movere που σημαίνει «κινούμαι». Τα συναισθήματα θεωρούνται συγκινησιακές καταστάσεις που απορρέουν από την ικανοποίηση (ευχάριστα συναισθήματα) ή μη (δυσάρεστα συναισθήματα) των αναγκών μας και μας κινητοποιούν να δράσουμε ανάλογα.
Όταν ο οργανισμός βρίσκεται εκτός ισορροπίας, το συμπαθητικό νευρικό σύστημα παράγει επινεφρίνη και νορεπινεφρίνη, ορμόνες που δημιουργούν ενέργεια για δράση. Είναι λοιπόν η ανάγκη του οργανισμού να επιστρέψει σε ισορροπία που τον ωθεί προς τον επιθυμητό στόχο (Reeve, 2018).
Σύμφωνα με το μοντέλο των 5 Μεγάλων Παραγόντων της Προσωπικότητας (Deckers, 2014), τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς μας συνδέονται με τον τύπο και τον βαθμό δυσκολίας των στόχων που επιλέγουμε. Παραδείγματος χάριν, οι εξωστρεφείς έχουν μεγαλύτερη ευαισθησία στις ανταμοιβές και έχουν περισσότερες πιθανότητες να εντοπίσουν ερεθίσματα στις κοινωνικές τους συναναστροφές.
1.Το χαρακτηριστικό της εξωστρέφειας αναφέρεται στην ποσότητα και την ένταση των διαπροσωπικών αλληλεπιδράσεων, στον βαθμό ενεργητικότητας, στα κίνητρα και στην ικανότητα για χαρά.
2.Η πνευματική διαθεσιμότητα αναφέρεται στην ανάγκη για δραστηριότητα, νέες εμπειρίες και στην διαχείριση της αβεβαιότητας. Άτομα με υψηλή βαθμολογία αυτού του χαρακτηριστικού συνήθως έχουν πολλά ενδιαφέροντα, είναι δημιουργικά και εφευρετικά.
3.Όσον αφορά στην καλή προαίρεση και την συνεργατικότητα, αυτή αναφέρεται στην ποιότητα των διαπροσωπικών σχέσεων του ατόμου. Φανταστείτε ένα συνεχές που στη μια άκρη είναι η συμπόνια ενώ στην άλλη ο ανταγωνισμός.
4.Το χαρακτηριστικό της ευσυνειδησίας, αξιολογεί το βαθμό οργάνωσης, κινητοποίησης και επιμονής ενός ατόμου προς έναν στόχο. Άτομα με υψηλό βαθμό ευσυνειδησίας είναι συνήθως οργανωμένα, πειθαρχημένα, στοχοπροσηλωμένα και αξιόπιστα.
5.Ενώ όλα τα παραπάνω χαρακτηριστικά μπορούν να μας ωθήσουν προς την υλοποίηση των ονείρων μας, το χαρακτηριστικό του νευρωτισμού που αναφέρεται στην τάση προς την κατάθλιψη, τις ουτοπικές ιδέες και τις αναποτελεσματικές αποκρίσεις, φαίνεται να μας κρατάει στάσιμους. Άτομα που παρουσιάζουν υψηλά ποσοστά νευρωτισμού, είναι συνήθως ανασφαλή και διακατέχονται από μια αίσθηση ανεπάρκειας.
Νοοτροπία Στασιμότητας και Νοοτροπία Ανάπτυξης
Όσοι διακατέχονται από μια νοοτροπία στασιμότητας έχουν την πεποίθηση πως τόσο το παρόν όσο και το μέλλον είναι προδιαγεγραμμένα. Ερμηνεύουν την αποτυχία ως απόδειξη της ανεπάρκειάς τους. Θεωρούν πως είναι γενετικά καθορισμένοι να έχουν συγκεκριμένες μόνο δεξιότητες και πως δεν έχουν περιθώριο ανάπτυξης.
Όσοι αντίθετα υιοθετούν μια νοοτροπία ανάπτυξης είναι ανοιχτοί στην εμπειρία, ανθεκτικοί στις αποτυχίες και πιστεύουν πως με σκληρή προσπάθεια μπορούν να μάθουν και να εξελιχθούν. Έχουν εσωτερική εστία αξιολόγησης: πιστεύουν πως τόσο οι επιτυχίες όσο και οι αποτυχίες είναι δική τους ευθύνη και έχουν ανεπτυγμένη την αίσθηση του ελέγχου πάνω στη ζωή τους. Έχουν σθένος, πάθος δηλαδή και επιμονή μαζί, επικεντρώνονται στους στόχους και δεν επιτρέπουν στα εμπόδια να τους αποθαρρύνουν. Είναι αξιοσημείωτη η στάση των ανθρώπων αυτών απέναντι στα λάθη και τις αποτυχίες. Τα αντιμετωπίζουν μάλλον ως μαθήματα, ως αναπόφευκτη διαδικασία στην πορεία προς το στόχο, παρά ως απόδειξη ανικανότητας ή ανεπάρκειας.
Ένα ακόμη συστατικό για να αποκτήσουμε νοοτροπία ανάπτυξης, είναι η ψυχολογική ευελιξία. Είναι σημαντικό να είμαστε εφευρετικοί όσον αφορά την επίλυση των προβλημάτων που ενδέχεται να προκύψουν και να έχουμε το θάρρος να τροποποιήσουμε ή να αλλάξουμε τη στρατηγική μας αν το αρχικό σενάριο δεν λειτουργήσει. Τέλος, οι άνθρωποι με προοπτική ανάπτυξης εκτιμούν την κριτική και την θεωρούν ως αφορμή για βελτίωση, έχουν επίγνωση των περιορισμών τους και δε διστάζουν να ζητήσουν και να αξιοποιήσουν τη βοήθεια των άλλων.
Ο ρόλος της ψυχοθεραπείας
Όλοι έχουμε την τάση να εκπληρώσουμε το πλήρες δυναμικό μας. Στην ιστορία της Προσωποκεντρικής Προσέγγισης, κλασική παραμένει η μεταφορά του Carl Rogers με τις πατάτες: ακόμη κι αν αφήσουμε ένα σακί πατάτες σε ένα υπόγειο, θα βγάλουν φύτρα που θα κατευθύνονται προς το φως που ενδεχομένως μπαίνει από κάποιο μικρό παράθυρο. Παρόμοια και ο ανθρώπινος οργανισμός έχει εγγενώς την τάση πραγμάτωσης. Όταν αυτή δεν εκδηλώνεται, είναι συνήθως γιατί οι σημαντικοί άλλοι έδρασαν κατασταλτικά επιβάλλοντας στο παιδί τους δικούς τους όρους αξίας. Το θεραπευτικό πλαίσιο λοιπόν λειτουργεί ως μια επανορθωτική εμπειρία, εφόσον ο θεραπευτής δείξει άνευ όρων αποδοχή και ενσυναίσθηση στον θεραπευόμενο και τον βοηθήσει να αποκτήσει εσωτερική εστία αξιολόγησης.
Τι λέει η επιστήμη
Οι τελευταίες έρευνες για τη νευροπλαστικότητα από διακεκριμένους επιστήμονες όπως ο Dan Siegel, επιβεβαιώνουν πως ο εγκέφαλος έχει απεριόριστες δυνατότητες μάθησης, ανάπτυξης και προσαρμογής. Με κάθε νέα εμπειρία νέες συνάψεις δημιουργούνται, οι οποίες με τη σειρά τους, παρόμοια με τα κλαδιά ενός δέντρου, δημιουργούν και αυτές νέες. Όσον αφορά την εκπαίδευση, μια έρευνα του Πανεπιστημίου του Στάνφορντ (Chen, 2014) έδειξε ότι οι μαθητές επωφελούνται όταν μαθαίνουν ότι η ευφυΐα ΔΕΝ είναι στατική. Τόσο τα παιδιά όσο και οι ενήλικες, μπορούν να γίνουν πιο έξυπνοι εξασκώντας τον εγκέφαλό τους, ακριβώς όπως και τους μύες τους.
Εσείς λοιπόν, θα αφήσετε τα όνειρά σας να παραμείνουν όνειρα ή θα τα υλοποιήσετε;
Βιβλιογραφικές αναφορές
Ames, C. (1984). Achievement attributions and self-instructions under competitive and individualistic goal structures. Journal of Educational Psychology, 76(3), 478-487.
Chen, Ingfei.2014, July. New researchQStudents benefit from learning that intelligence is not fixed.
Deckers, L. (2014). Motivation: Biological, psychological, and environmental (4th ed.). Boston, MA: Allyn & Bacon.
Goldberg L.R., (1990), An alternative description of personality : The big five factor structure. Journal of personality and social psychology, 59, 1216-1229.
Maslow A. H. (1973). Dominance, self-esteem, self-actualization: germinal papers of AH Maslow. Thomson Brooks/Cole
Maslow, A. (1971). The Farther Reaches of Human Nature.
Reeve, J. (2015). Understanding motivation and emotion (6th ed.). Hoboken, NJ: Wiley.
Rogers, C. R. (2008). The actualizing tendency in relation to’motives’ and to consciousness. In Nebraska Symposium on Motivation, 1963, NE, US; Reprinted from the aforementioned conference.. Pccs Books.
Rosenberg, M. B. (2002). Nonviolent communication: A language of compassion. Encinitas, CA: Puddledancer press.
Siegel, Daniel J. 2013. Brainstorm: The power and purpose of the teenage brain, New York: Penguin