Μανούλες γεμάτες τραύματα

«Τρέμω μην μεταφέρω στο παιδί μου τα δικά μου τραύματα. Συχνά πιάνω τον εαυτό μου να κάνω αυτά για τα οποία κατηγορούσα την μητέρα μου, και τότε είναι που τρομάζω ακόμη πιο πολύ». Πολλές γυναίκες σήμερα αποφασίζουν να μπούνε σε θεραπεία, ακριβώς γιατί έγιναν μανούλες. Όλα αυτά που με περισσότερο ή λιγότερο κόπο έβαζαν κάτω από το χαλί για τόσα χρόνια, σα να τις δυσκολεύουνε πολύ όταν ένα μωρό, ένα νήπιο ή ένας έφηβος, τους τα καθρεφτίζει τόσο έντονα.

Μεγάλες προσδοκίες

Συχνά, η ερώτηση – κλειδί είναι «Πώς είχες φανταστεί τη μητρότητα εσύ;» Η αλήθεια είναι πως λίγες είχανε προβλέψει το πένθος της μητρότητας, την τόσο έντονη και αμετάκλητη αυτή αλλαγή ταυτότητας, την δυσκολία να ανταπεξέλθουν σε όλους αυτούς τους ρόλους – σύζυγος, μητέρα, εργαζόμενη ή φίλη. Από την άλλη, ίσως ακόμη μεγαλύτερο πένθος και ενοχές να βιώνουν οι μανούλες που είχαν προετοιμαστεί πολύ. Τα διαβάσματα, οι γνώμες των ειδικών, τα σεμινάρια και οι διαλέξεις τους είχαν ίσως δώσει μια (ψευδ)αίσθηση ελέγχου λόγω της γνώσης που κατείχαν, όχι όμως αρκετή αποδοχή όσον αφορά το απρόβλεπτο, τα δύσκολα, το φθινόπωρο και τον χειμώνα που περιέχει η μητρότητα, αφού δε γίνεται να είναι η ζωή μόνο άνοιξη ή καλοκαίρι.

Η προσδοκία να φέρουμε στον κόσμο παιδιά απόλυτα απαλλαγμένα από οικογενειακά τραύματα μοιάζει σχεδόν ουτοπική, αφού η αλήθεια είναι ότι από την οικογένεια από την οποία προερχόμαστε, όσο μακριά κι αν πάμε, απόλυτα δεν ελευθερωνόμαστε ποτέ. Ωστόσο, κάθε γενιά κάνει μικρά ή μεγάλα βήματα προς τα εμπρός, μαλακώνει ο πόνος και η δυσλειτουργία. Όσο δουλεύουμε με τον εαυτό μας και τις σχέσεις μας, βελτιώνουμε την ποιότητα στην καθημερινότητά μας, ανεξάρτητα από το σημείο εκκίνησής μας.

«Τι σου κάνει αυτό εσένα»;

Στη συμβουλευτική γονέων, αφού η μανούλα μου περιγράψει το περιστατικό που στάθηκε αφορμή να αναζητήσει καθοδήγηση, η πρώτη μου ερώτηση είναι «Τι σου κάνει αυτό εσένα; Τι σου αναδύθηκε; Ποιο κουμπί σου πάτησε άθελά του το παιδί;» Και τότε η μαμά συνειδητοποιεί τους αυτοματισμούς, πόσες συμπεριφορές έχει αντιγράψει από τους γονείς της, πόσο γι’ αυτό θυμώνει με τον ίδιο της τον εαυτό, αλλά και πόσα δικά της παιδικά τραύματα ανακινούνται στην καθημερινότητα με το παιδί της. Γιατί όσο δυσάρεστα ή τραυματικά κι αν ζήσαμε τα παιδικά μας χρόνια, έχουμε την τάση να επαναλαμβάνουμε, αυτά που έχουμε γνωρίσει βιωματικά, όσα μας είναι πιο οικεία: τους καυγάδες, τον σαρκασμό, την ένταση, την απόσυρση, τα μούτρα.

Συχνά μάλιστα, όταν το παιδί βιώνει πρόβλημα, αδυνατούμε να το ακούσουμε. «Τσιμπάμε», ακριβώς γι΄ αυτό: πατιούνται τα δικά μας τα κουμπιά, η συμπεριφορά του παιδιού κάνει trigger στην απόρριψη, στην εγκατάλειψη, στην μοναξιά ή στην αδικία που ίσως από μικρές βιώναμε κι έτσι δεν μπορούμε να είμαστε αληθινά παρούσες, γιατί συνδεόμαστε με τον δικό μας πόνο αντί για εκείνον του παιδιού.

Αυτοφροντίδα

Δημιουργείται έτσι ένα ηφαίστειο θυμού, που τρομάζει και την ίδια τη μανούλα όταν το δει να εκρήγνυται εναντίον του παιδιού της που τόσο αγαπάει. Όπως πάντα, κάτω από τον θυμό κρύβονται όλα εκείνα τα δυσάρεστα συναισθήματα που μας ενημερώνουν για τις ανικανοποίητες ανάγκες μας. Ίσως και να χρειάζεται λοιπόν η μαμά να κοιτάξει κατάματα τα τραύματά της: να μαλακώσουν οι πληγές, να επηρεάζεται λιγότερο από τα βιώματα του παρελθόντος – αλλά όχι να καθορίζεται. Είναι δύσκολο να είμαστε μανούλες όταν είμαστε ήδη εμείς τραυματισμένες, όταν δεν τα έχουμε ακόμη βρει με τις ίδιες μας τις μάνες ή όταν νιώθουμε χωρίς ρίζες υγιείς.

Ίσως δεν μπορέσουμε ποτέ να συγχωρέσουμε τους άλλους, αλλά τουλάχιστον οφείλουμε να αναγνωρίσουμε και να χωρέσουμε τον πόνο τον δικό μας, με όση περισσότερη επιείκεια και αποδοχή διαθέτουμε, απέναντι σε εμάς τις ίδιες. Ίσως χρειάζεται η μαμά να αφουγκραστεί τον εαυτό της, να διαχωρίσει όσο μπορεί τα «θέλω» από τα «πρέπει», να φροντίσει το ισοζύγιο της ψυχικής της ενέργειας αλλά να ενισχύσει και τους άλλους ρόλους της. Ποια μαμά είναι ήρεμη όταν η σχέση με τον σύντροφό της καταρρέει; Ίσως η μεγαλύτερη αυτοφροντίδα είναι να δώσει στον εαυτό της την άδεια να μην είναι τέλεια, να αγαπήσει και να αγαπηθεί παρά τα τόσα τραύματά της, να ζήσει μια όμορφη ζωή. Γιατί το αξίζει.

Μαρία Μαγγανάρη

MSc in Person – Centred Counseling and Psychotherapy, University of Strathclyde

Person – Centred Family and Couples Therapy

P.E.T., T.E.T, M.B.A.