Χρόνος στην οθόνη και παιδιά Β

Κάθε οικογένεια έχει την δική της, μοναδική κουλτούρα όσον αφορά τον χρόνο στις οθόνες και την χρήση της τεχνολογίας, κάτι όμως που πρέπει να διαμορφώνεται με συνεχή και ανοιχτό διάλογο και όχι με μία διάλεξη – ανακοίνωση από μέρους των γονέων. Κάποιες γνώσεις ή/και πληροφορίες τις κατέχουν περισσότερο τα παιδιά, αλλά και οι γονείς θα θέσουν κάποιες -λίγες- κόκκινες γραμμές, κάποιους όρους μη διαπραγματεύσιμους πχ για την υγεία και την ασφάλεια των παιδιών. Προτεραιότητα είναι πάντα να παραμένει το κανάλι επικοινωνίας ανοιχτό .

Ακολουθούν κάποιες προτάσεις για γονείς:

1. Προτάσεις εφαρμογών ώστε να ενισχύσουν τα παιδιά τα δημιουργικά τους ταλέντα όπως επεξεργασία βίντεο, εικόνας ή μουσικής, ώστε οι νέοι να συνδέσουν την τεχνολογία με την επίλυση προβλημάτων και την δημιουργικότητα.
2. Οι γονείς μαζί με τα παιδιά μπορούν να φτιάξουν μια λίστα με δραστηριότητες για το σαββατοκύριακο και να αξιολογήσουν την αξία τους σε χαμηλή (πχ να ακούνε μουσική ή να παίζουν video games), μέση (πχ σκάκι, ηλεκτρονικό βιβλίο ή podcast) και υψηλή (πχ facetime με παππούδες, εκμάθηση νέων λέξεων πχ duolingo, σύνθεση τραγουδιών με garageband), φυσικά ανάλογα με τα ενδιαφέροντα και την ηλικία του κάθε παιδιού, όπως και την χρονική στιγμή.
3. Ξυπνητήρια. Τα μισά από τα παιδιά 12-17 ετών στέλνουν ή λαμβάνουν 60 ή περισσότερα γραπτά μηνύματα την ημέρα και έναν μέσο όρο 34 μηνυμάτων τη νύχτα αφού και πέσουν στο κρεβάτι. Ο χρόνος στην οθόνη επηρεάζει αρνητικά την ποιότητα του ύπνου και απορρυθμίζει τον κιρκάδιο ρυθμό, απορρυθμίζει το κέντρο ανταμοιβής του εγκεφάλου, επιφέρει κόπωση, αισθητηριακή υπερευαισθησία, προκαλεί οξύ και χρόνιο άγχος γιατί αλλάζει η χημεία του εγκεφάλου αφού προκαλείται υπερδιέγερση. Είναι λοιπόν απαραίτητο να οριστεί η ακριβής ώρα που θα κλείνουν ΟΛΕΣ οι ηλεκτρονικές συσκευές στο σπίτι, το βράδυ να φορτίζονται στο δωμάτιο των γονιών και να χρησιμοποιούνται παραδοσιακά ξυπνητήρια αντί για αυτά των κινητών.
4. Άλλοι κανόνες ανάλογα με την κουλτούρα της οικογένειας όπως «τραπέζι χωρίς κινητά» ή ειδοποιήσεις στο αθόρυβο στον οικογενειακό χρόνο, απενεργοποίηση της αυτόματης αναπαραγωγής, η πόρτα του δωματίου να είναι ανοιχτή όταν κάποιος χρησιμοποιεί μια συσκευή, οικογενειακός υπολογιστής σε χώρο γραφείου στην κουζίνα ή κάπου όπου η οθόνη να κοιτάει προς τα έξω.
5. Αξιολόγηση εφαρμογών. Τα παιδιά, προκειμένου να χρησιμοποιήσουν μια νέα εφαρμογή χρειάζεται να παρουσιάσουν στους γονείς τις ανάγκες που εξυπηρετεί πχ επικοινωνίας (όπως ανταλλαγή μηνυμάτων) ή μάθησης (όπως σχολικές εφαρμογές), ημερολόγια και υπενθυμίσεις (όπως google calendar), δημιουργικότητας (για επεξεργασία εικόνας, βίντεο ή μουσικής), υγείας (όπως διαλογισμού ή ιχνηλάτες διαβήτη) και φυσικά τα παιχνίδια. Είναι επίσης σημαντικό να γνωρίζουν τα παιδιά με ποιους τα συνδέει η συγκεκριμένη εφαρμογή, πώς βγάζει κέρδος, πώς χειρίζεται το θέμα του απόρρητου, τι λένε για την εφαρμογή τα σχόλια τρίτων.
6. Γραπτές συμφωνίες για την χρήση συσκευών όπως για το πρώτο κινητό όπου θα ανγράφεται τι πρέπει και τι δεν πρέπει, σε θετικό πάντα τόνο, απλή γλώσσα και με την συμμετοχή των παιδιών. Αυτές οι συμφωνίες πρέπει να ενημερώνονται κάθε χρόνο στα γενέθλια ή στην έναρξη της σχολικής χρονιάς, αφού το παιδί γίνεται όλο και πιο έμπειρος ψηφιακός πολίτης. Στη συμφωνία γράφουμε πχ ότι το παιδί πρέπει να απαντάει στις κλήσεις των γονέων, πότε μπορεί να χρησιμοποιηθεί η συσκευή (πχ να συμμετέχει στις κοινές οικογενειακές σημειώσεις, να τραβάει οικογενειακά βίντεο και φωτογραφίες) και πότε όχι (πχ όχι την ώρα του φαγητού, του ύπνου, του διαβάσματος, μιας επίσκεψης), με ποιον μπορεί να έχει διάδραση το παιδί. Οι γονείς έχουν δικαίωμα να ξέρουν τον κωδικό πρόσβασης και να ενημερώνονται όποτε αλλάζει.
7. Ενθάρρυνση περιέργειας. Μάθηση ΔΕΝ είναι η κατανάλωση πληροφοριών. Το ενδιαφέρον των γονέων πρέπει να εστιάζει κυρίως στο να ενθαρρύνουν τα παιδιά να εξερευνούν, να κάνουν χρήσιμες ερωτήσεις παρά να έχουν τις σωστές απαντήσεις. Τα παιδιά πρέπει να εκπαιδευτούν από τους γονείς στην αξιολόγηση πηγών, σε τρόπους αποθήκευσης πληροφοριών, στην χρήση της βικιπαίδεια, στον εντοπισμό ψευδών ειδήσεων.
8. Συμπερίληψη. Ας αναζητάμε ευκαιρίες να συζητάμε με τα παιδιά για το πώς νιώθουν και πώς διαχειρίζονται τις αντίθετες απόψεις στο διαδίκτυο κι ας τα ενθαρρύνουμε να δουν τον άνθρωπο πίσω από την άποψη που διαβάζουν στην οθόνη. Το «φαινόμενο της φούσκας» εκδηλώνεται όταν η ροή ειδήσεων στο διαδίκτυο ενισχύει τις απόψεις μας ή μας εκθέτει σε ακόμη πιο ακραίες.
9. Αίσθηση εαυτού. Είναι απαραίτητο να ενθαρρύνουμε τα παιδιά να ακούν την εσωτερική τους φωνή πχ «Πώς νιώθω σε αυτή την εφαρμογή;» Αν δε νιώθουν καλά, απλώς να φεύγουν.

Πώς μπορεί να βοηθήσει η εκπαίδευση Απποτελεσματικού Γονέα (μοντέλο Gordon);

1. Ο γονέας ως πρότυπο. Ας μην ασχολούμαστε με το κινητό μας ενώ μιλάμε με τα παιδιά ή τον/την σύντροφό σας. Μπορούμε επίσης να ενημερώνουμε τα παιδιά για το τι κάνουμε όταν είμαστε μπροστά στην οθόνη πχ «Μόλις έγραψα σε έναν άρρωστο ξάδελφο», «Στέλνω ένα mail στη δουλειά και είμαι αμέσως κοντά σου» ή «Κλείνω τώρα το κινητό μου για να φάμε όλοι μαζί».
2. Τροποποίηση Περιβάλλοντος (μετά από συμφωνία). Η τηλεόραση μπορεί να είναι μακριά από την τραπεζαρία ή την κουζίνα, τα video games μακριά από τραπεζαρία ή υπνοδωμάτια.
3. Μήνυμα – Εγώ Αντιπαράθεσης: Μπορούμε να εκθέτουμε τα παράπονά μας σχετικά με την χρήση της τεχνολογίας χωρίς να βάζουμε ταμπέλες: «Όταν μιλάω μαζί σου για να σχεδιάσουμε το σαββατοκύριακο, εσύ μιλάς στο κινητό σου ή απαντάς σε μηνύματα κι εγώ εκνευρίζομαι».
4. Μέθοδος III Επίλυση προβλημάτων: Ο γονέας δεν χρειάζεται να επιβάλει τους κανόνες. Όταν τα παιδιά συμμετέχουν στην θέσπιση κανόνων, είναι πολύ πιο πιθανό να τους ακολουθήσουν. Εκπαιδεύονται στην αυτοπειθαρχία και την υπευθυνότητα. Όταν όλοι ως οικογένεια συζητάμε για τον χρόνο οθόνης και με βάση τις ανάγκες του καθενός, μπορούμε να βρούμε λύσεις που να λειτουργούν για όλους.
5. Μήνυμα – Εγώ Ενισχυτικό. Αντί να εστιάζουμε στις συμπεριφορές που δεν είναι επιθυμητές, μπορούμε να ενθαρρύνουμε τις αποτελεσματικές συμπεριφορές του παιδιού: «Θεωρώ πολύ σημαντικό ότι σήμερα ισορρόπησες τον χρόνο σου ανάμεσα στην οθόνη και στην σωματική δραστηριότητα.»

Συχνά, θεωρούμε συνολικά τον χρόνο στις οθόνες ως αρνητικό. Είναι διαφορετικό όμως να περάσουμε δυο ώρες στο διαδίκτυο προσπαθώντας να βρούμε λύσεις για την κοινότητά μας και διαφορετικό παίζοντας candy crash. Επιπλέον, πιθανότατα στο μέλλον, τα παιδιά μας θα δουλεύουν με ομάδες που δεν θα αποτελούνται αποκλειστικά από ανθρώπους. Είναι λοιπόν σημαντικό να τονίσουμε τα μοναδικά, ανθρώπινά μας χαρακτηριστικά όπως την ενσυναίσθηση, το χιούμορ και την δημιουργικότητα.

Βιβλιογραφία

Pearlman, C (2022). Το πρώτο μου smartphone: Ένας οδηγός για παιδιά που ανακαλύπτουν τον ψηφιακό κόσμο. Φουρφούρι.

Culatta, R. (2021). Ναι στις οθόνες όταν κάνουν καλό!

Πώς να βοηθήσετε τα παιδιά να επωφεληθούν από τα θετικά της τεχνολογίας. Μεταίχμιο.

How to Deal with Screen Time and Your Kids