21 Νοέ 2020

«Είναι εντάξει να παλεύουμε για κάποιον που μας αγαπάει.

Δεν είναι όμως καθόλου OK να προσπαθούμε κάποιος να μας αγαπήσει.

Υπάρχει τεράστια διαφορά.»
Mark Groves 

 

Ίσως τον τελευταίο καιρό τα φιλιά να έμοιαζαν ψυχρά. Να μην υπήρχε τόση ανάγκη για επικοινωνία και για άγγιγμα. Ή ακόμη – ακόμη και να υπήρχε μια διάθεση επικριτική που δεν θύμιζε σε τίποτα τον θαυμασμό που έδειχνε παλιά. Ίσως να σταματήσατε να κάνετε παρέα σχέδια για το μέλλον. Μπορεί και να είχε τόσο μεγάλο φόβο ή τραύμα, ώστε να εγκατέλειψε τη σχέση κι ας είχε μόλις ξεκινήσει.

Στο Gottman Institute μπορούν να προβλέψουν με ακρίβεια 90% το τέλος μίας σχέσης. Οι λεγόμενοι «Τέσσερις Καβαλάρηδες» που προμηνύουν το τέλος είναι η κριτική, η περιφρόνηση, η άμυνα και η διακοπή της επικοινωνίας ή απόσυρση.

 

Ο καημός του χωρισμού

Ο πόνος που προκαλείται από έναν χωρισμό ή ακόμη και από το να μένουμε σε μια δυσλειτουργική σχέση που έχει πια πεθάνει, είναι ανάλογος με το χάσμα ανάμεσα στην παρούσα κατάσταση και τις προσδοκίες μας. Και μερικές φορές το χάσμα είναι τόσο μεγάλο που δεν αξίζει τον κόπο να προσπαθήσουμε να επιδιορθώσουμε τη σχέση.

Τα συναισθήματα που αναδύονται είναι έντονα, με κυρίαρχο τον θυμό. Κάτω από την κορυφή όμως του παγόβουνου του θυμού, τα βαθύτερα συναισθήματα συνήθως είναι η απόρριψη και η εγκατάλειψη, από παλαιότερα τραύματα που αναζωπυρώνονται με τον χωρισμό. Ο οργανισμός, όπως όλες τις αλλαγές, αντιλαμβάνεται τον χωρισμό ως απώλεια, ως πένθος. Ακόμη και αυτός που φαινομενικά αποφασίζει να φύγει πρώτος, βιώνει τη συνθήκη ως απώλεια ή ως αποτυχία.

 

Χωρίζουμε όπως σχετιζόμαστε

Γιατί όμως χωρίζουμε; Επειδή δεν ικανοποιείται η πρωταρχική μας ανάγκη για σύνδεση. Καθώς το μεταιχμιακό σύστημα του εγκεφάλου και συγκεκριμένα η αμυγδαλή αντιλαμβάνεται την απουσία ασφαλούς δεσμού ως απειλή, αντιδρούμε σα να κινδυνεύει η ζωή μας, με τον μηχανισμό fight-flight-freeze ή faint. Κάνουμε επίθεση, αποσυρόμαστε ή παγώνουμε.

Ο τρόπος που χωρίζουμε είναι ανάλογος με τον τρόπο που συνηθίζουμε να σχετιζόμαστε. Σύμφωνα με τον J. Bowlby,  ο τρόπος που σχετιζόμαστε εξαρτάται από την συναισθηματική ασφάλεια που απολαύσαμε ή όχι ήδη από την κούνια μας. Αν λοιπόν ήμασταν από τους τυχερούς που ανέπτυξαν ασφαλή δεσμό προσκόλλησης με την μητέρα ή με κάποιον σημαντικό Άλλο, αναπτύσσουμε ασφαλείς σχέσεις και στην ενήλικη ζωή μας: συνδεόμαστε βαθιά, παραμένοντας αυτόνομοι. Όσοι αντίθετα ανέπτυξαν ανασφαλή δεσμό στα πρώτα χρόνια της ζωής τους, τείνουν να υιοθετούν έναν απορριπτικό τρόπο ως ενήλικες, μοιάζουν θυμωμένοι, μπερδεμένοι και παθητικοί, φοβισμένοι ή ακόμη χειρότερα άβουλοι και αποδιοργανωμένοι.

Γίνεται λοιπόν σαφές πως η δίψα για εγγύτητα και συναισθηματική ασφάλεια δεν ξεπερνιέται στην ενήλικη ζωή. Αντίθετα μας καθορίζει. Σε έναν ασταθή και αβέβαιο κόσμο όμως, η ανάγκη για ασφάλεια στις σχέσεις μας γίνεται ακόμη πιο επιτακτική.

Σύμφωνα με την Sue Johnson, η ανάγκη μας για σύνδεση μας ωθεί είτε στο να γινόμαστε ο κυνηγός και να διεκδικούμε επιθετικά την αγάπη, είτε ο αποσυρμένος, όταν απογοητευόμαστε πως είμαστε τόσο ανεπαρκείς ώστε να μην τυγχάνουμε ποτέ αποδοχής και να αποτραβιόμαστε. Δημιουργείται λοιπόν ένας φαύλος κύκλος και επιβεβαιώνεται μέσα από την απόσυρση ή αντίστοιχα  την επίκριση του άλλου ο πιο βαθύς μας φόβος: ότι δεν αξίζουμε την αγάπη.

Ποιος είναι λοιπόν ο καλύτερος τρόπος για να χωρίσουμε;

Σίγουρα από κοντά και όχι μέσω καναλιών κοινωνικής δικτύωσης, τρίτων ή με απότομη εξαφάνιση (ghosting). Αν χρειάζεται να μείνει κάτι, ακόμη κι όταν η σχέση έχει πια τελειώσει από καιρό, αυτό είναι η καλοσύνη και η ανθρωπιά. Αν υπάρχουν παιδιά, κοινοί γνωστοί ή φίλοι, είναι σημαντικό να εκφράσουμε ξεκάθαρα τα όρια και τις προσδοκίες μας μετά την διακοπή της σχέσης.

 

Και μετά τον χωρισμό, τι; 3 Οδηγίες προς ναυτιλομένους

  1. Ζήσε το πένθος σου βαθιά

«Δεν άξιζε για σένα». «Τα καλύτερα έρχονται». «Θα σου περάσει γρήγορα». «Ο έρωτας με έρωτα περνά». Είναι μερικές από τις φράσεις που συχνά μας λένε όσοι μας αγαπούν και στεναχωριούνται να μας βλέπουνε σε θλίψη. Η αλήθεια είναι όμως πως ο χωρισμός  χρειάζεται τον χρόνο και τον χώρο που του αξίζει, όπως όλες οι απώλειες. Όταν μας επιτραπεί να βιώσουμε το πένθος μας σε βάθος, το συναισθηματικό πλημμύρισμα θα καταλαγιάσει. Όταν αντίθετα ο περίγυρός μας δεν αφήνει χώρο στον πόνο μας, παίρνουμε για μια ακόμη φορά το μήνυμα πως τα συναισθήματά μας δεν γίνονται αποδεκτά.

  1. Μάθε το μάθημά σου

Κάθε χωρισμός στην αρχή βιώνεται ως μια αποτυχία. Σε βάθος χρόνου όμως, τον εντάσσουμε στο αφήγημα της ζωής μας. Μπορεί να μην είμαστε πια μαζί , αλλά η πρώην σχέση μας είναι κομμάτι της προσωπικής μας ιστορίας, πάνω στο οποίο αξίζει να αναστοχαστούμε:

Ποιές ήταν οι όμορφες στιγμές;

Πώς η σχέση αυτή μας βοήθησε στην προσωπική μας ανάπτυξη;

Ποια είναι τα λάθη που δεν θέλουμε να επαναλάβουμε στις επόμενές μας σχέσεις;

Κάθε χωρισμός είναι ένα μάθημα, σαν μια δοκιμασία από την οποία βγήκαμε πιο σοφοί και πιο ανθεκτικοί.

  1. Ξαναβρές τον εαυτό σου

Η επόμενη μέρα δε σημαίνει και άμεση αναζήτηση νέου συντρόφου. Σημαίνει αναζήτηση και επαναπροσδιορισμό της δικής μας της ταυτότητας, επένδυση στη σχέση με τον ίδιο μας τον εαυτό. Είναι ευκαιρία να ξανασυνδεθούμε με φίλους και γνωστούς που είχαμε αμελήσει, να απασχοληθούμε με τα παλιά μας χόμπυ, να οργανώσουμε ένα ταξίδι, ίσως και να ξεκινήσουμε συνεδρίες συμβουλευτικής ώστε να διερευνήσουμε τα επόμενά μας βήματά. Είναι σημαντικό όταν πια ανακουφιστούμε από το βαθύ το πένθος, να αποκτήσουμε ξανά μια αίσθηση σκοπού στη ζωή μας.

 

Χωρισμός: Κάθε τέλος και μια νέα αρχή

Θυμόσαστε την πρώτη φορά που χωρίσατε από μια σημαντική για εσάς σχέση; Δεν φάνταζε σα να τέλειωνε η ζωή σας;

Σήμερα, το πιο πιθανό είναι να κοιτάτε πίσω με νοσταλγία αλλά χωρίς να θέλετε να επιστρέψετε. Ίσως ακόμη σας εκπλήσσει που επιβιώσατε από έναν τόσο δύσκολο χωρισμό και πως η ζωή επιμένει να συνεχίζεται παρ’ όλα αυτά.

Η ζωή είναι ρευστή. Είναι επικίνδυνα επώδυνη αλλά συνάμα κι ένα θαύμα. Η αγάπη δεν κλειδώνει αλλά χρειάζεται να την διεκδικούμε και να επενδύουμε σε αυτήν ξανά και ξανά, κάθε μέρα και κάθε μας στιγμή. Κυρίως στην αγάπη προς τον εαυτό μας.

 

Βιβλιογραφικές Αναφορές:

Bowlby, John. Attachment and Loss, volume 1: Attachment. Basic Books, 1969.

Bowlby, John. Attachment and Loss, volume 2: Separation. Basic Books, 1973.

Bowlby, John. Attachment and Loss, volume 3: Loss. Basic Books, 1973.

Gottman, John. The Seven Principles for Making Marriage Work. Crown Publishers, 1999.
Gottman, John. What Predicts Divorce? Lawrence Erlbaum Associates, 1994.
Gottman, J., Gottman, J. M., & Silver, N. Why marriages succeed or fail: And how you can make yours last. Simon and Schuster, 1995.

Johnson, Sue and Leslie Greenberg. Relating process to outcome in marital therapy. Journal of Marital and Family Therapy, 1988.

Johnson, Sue. Hold me tight. Seven conversations for a lifetime of love. Little, Brown and Company. New York, 2008.

Καλιφρονάς, Δ. Οι ρίζες της ψυχοθεραπείας: νευροβιολογία και νευροενδοκρινολογία. Εκδ. Ασιμάκης. Αθήνα, 2018.