Δέκα μέρες στο νοσοκομείο

Ο θάνατος μου ψιθυρίζει στο αυτί: «Ζήσε» μου λέει, «έρχομαι».
Βιργίλιος

Ήρθα στην Αθήνα για εκπαίδευση και τελικά βρέθηκα στο νοσοκομείο, αφού με ειδοποίησαν ξαφνικά, πως ο μπαμπάς ήταν σε κρίσιμη κατάσταση. Ως κόρη, ήμουν ήδη εξοικειωμένη με τα δωμάτια των νοσοκομείων, λόγω της χρόνιας ασθένειας του πατέρα μου. Ως θεραπεύτρια, έχω εργαστεί με αρκετούς θεραπευόμενους που έχουν κάποια χρόνια ασθένεια, σχετικά με την οποία πραγματοποίησα και την διπλωματική μου. Ως παρατηρήτρια και ως άνθρωπος, ξαναθυμήθηκα παρόλα αυτά, πώς ένα απλό δωμάτιο νοσοκομείου μετατρέπεται σε κοινότητα ανθρώπων που σχετίζονται στενά, με αφορμή την ασθένεια και τον θάνατο.

Η κοινότητα του δωματίου στη σκιά του θανάτου

Το δωμάτιο του νοσοκομείου είναι ένας φυσικός χώρος όπου πολλές διαφορετικές αφηγήσεις τέμνονται: του πατέρα μου, των άλλων ασθενών, των φροντιστών, των ιατρών, των νοσηλευτών και των επισκεπτών. Στο δωμάτιο αυτό ο χρόνος σταματά. Τα συναισθήματα άλλοτε διογκώνονται, άλλοτε μπαίνουν στην άκρη προκειμένου να εξυπηρετηθεί ο ασθενής. Οι προτεραιότητες αλλάζουν, η κανονικότητα αναστέλλεται και όλα επικεντρώνονται στην επείγουσα ανάγκη για φροντίδα κι ανακούφιση.

Βασικά χαρακτηριστικά της κοινότητας αυτής είναι η αλληλεγγύη, η συμπόνια, η ταπεινότητα και η τρυφερότητα. Βασικός πρωταγωνιστής, η φθορά του ανθρώπινου σώματος, πολύ συχνά και του μυαλού. Οι σχέσεις που δημιουργούνται είναι αναγκαστικά σύντομες, αλλά μερικές φορές εξαιρετικά έντονες και αυθεντικές.

Στην πτέρυγα αυξημένης φροντίδας, η νοσοκόμα που έδειξε τόση ανθρωπιά και τόση γλύκα στους ασυνόδευτους ασθενείς, μου φάνηκε σαν άγγελος. Η φροντίστρια της οποίας ο πατέρας πήρε εξιτήριο και μας πρόσφερε την πολυθρόνα της αποκλειστικής νοσοκόμας, σα να ήταν μια καλή γειτόνισσα. Η γιατρός που μας αφηγήθηκε την προσωπική της εμπειρία για τις τελευταίες μέρες του δικού της του πατέρα, τόσο αναπάντεχα ανθρώπινη. Οι δυο ασθενείς που πέθαναν μπροστά στα μάτια μου, διαδοχικά και στο ίδιο κρεβάτι μέσα σε δώδεκα ώρες, σαν τραγικοί ήρωες που θυσιάστηκαν για να υπενθυμίσουν σε όλους εμάς που μένουμε, την κοινή μοίρα που μας περιμένει.

Η θεραπευτική διάσταση της μικρο- κοινότητας

Η απειλητική ή και απελευθερωτική ως ιδέα καμιά φορά παρουσία του θανάτου, δομεί σιωπηλά τις σχέσεις στο δωμάτιο. Σε αυτό το όριο της ζωής και του θανάτου, γινόμαστε μάρτυρες όλοι στις στιγμές ασθενών που έχουν μεταμορφωθεί σε ανήμπορα μωρά, που όλο κοιμούνται, αν δεν έχουν ορό χρειάζεται να ταϊστούν και φυσικά να αλλαχτούν. Ακόμη κι όταν δεν υπάρχουν λόγια, οι συμπρωταγωνιστές συρρυθμίζονται συγκινησιακά με τα βλέμματα, τα χαμόγελα, τις αδιόρατες χειρονομίες μιας και ο κοινός χώρος δεν είναι μόνο φυσικός, αφού εκτυλίσσονται τόσο πυκνές ιστορίες μέσα λίγα μόνο τετραγωνικά αλλά και συναισθηματικός, αφού όλοι έρχονται σε επαφή με την ανημπόρια, την ασθένεια και το θάνατο.

Η πορεία προς τον θάνατο ως υπαρξιακό ταξίδι

Η εμπειρία της ασθένειας στο όριο του θανάτου προσδίδει άλλο νόημα στη ζωή, άλλη προοπτική στην καθημερινότητα, οδηγεί σε αλλαγή ταυτότητας και σε αναζήτηση βάθους και ουσίας. Οι “τραυματισμένοι αφηγητές” είναι εκείνοι που έχουν δει το σκοτάδι και παρόλα αυτά επιλέγουν να αφηγηθούν, όχι για να γιατρέψουν απλώς τον εαυτό τους, αλλά για να δώσουν κάτι πίσω στην κοινότητα.

Αν μου έμεινε ένα έντονο αποτύπωμα από αυτές τις δέκα μέρες στο νοσοκομείο, είναι το μεγαλείο της ασθένειας και του θανάτου. Από την μία πλευρά, βιώνω απεριόριστο Δέος, μια βαθιά συγκίνηση τόσο έντονη που νιώθω ασήμαντη απέναντι σε ένα φυσικό τοπίο, μέσα σε ένα φαράγγι ή σε έναν αρχαίο ναό, απέναντι σε ένα θαυμαστό έργο τέχνης ή από τους ήχους του πιάνου που μ’ αγγίζουν στα τρίσβαθα της ψυχής μου και μου φέρνουν δάκρυα στα μάτια. Η άλλη όψη του νομίσματος είναι το Δέος μπροστά στην ανθρώπινη τρωτότητα, στην απρόβλεπτη καμιά φορά διακοπή της ζωής, στον ανθρώπινο πόνο του να συνεχίζεται η ζωή ακόμη κι όταν έχει μεταμορφωθεί σε σκέτο βάσανο, στην ανθρωπιά που αναδύεται όταν συνειδητοποιούμε πως η μοίρα μας είναι κοινή και πως δεν έχουμε κανένα τελικά έλεγχο και εξουσία ούτε στη ζωή, ούτε και στο θάνατο. Η ταπεινότητα, η αμοιβαιότητα και η αποδοχή του μυστηρίου της ύπαρξης είναι συχνά η προίκα μας μετά από παρόμοιες εμπειρίες σε νοσοκομεία.

Η τραγικότητα των ατέλειωτων ωρών στο δωμάτιο ενός νοσοκομείου όταν η κατάσταση δεν είναι πια αναστρέψιμη είναι αδιαμφισβήτητη, πρόκειται ωστόσο για μια εμπειρία που προσθέτει πλούτο και με έναν απροσδόκητο τρόπο, κάνει πιο «ολόκληρη» την ύπαρξή μας.

Βιβλιογραφία

Frank, A. W. (2013). The wounded storyteller: Body, illness & ethics. University of Chicago Press.
Van Deurzen, E. (2002). Existential Counselling and Psychotherapy in Practice.
Kubler-Ross, E. (1969). On Death and Dying.