Αυθεντικότητα και Ευαλωτότητα: Το Θάρρος να Είσαι Αληθινός

«Η ζωή συρρικνώνεται ή μεγεθύνεται ανάλογα με το θάρρος του καθενός».
Αναΐς Νιν

Για να ζούμε αυθεντικά, χρειάζεται να θεωρούμε αδιαμφισβήτητη την αυτοαξία μας, να νιώθουμε επαρκείς παρόλες τις ατέλειές μας κι ότι αξίζουμε την αγάπη και το ανήκειν.

Η αυθεντικότητα και η ευαλωτότητα πάνε χεράκι –χεράκι και αποτελούν βασικά στοιχεία μιας πλήρους και ουσιαστικής ζωής. Η ερευνήτρια και καθηγήτρια στο πανεπιστήμιο του Χιούστον Brené Brown, αναδεικνύει πώς η αποδοχή της ευαλωτότητάς μας και η απομάκρυνση από την τελειομανία οδηγούν σε βαθύτερη σύνδεση με τον εαυτό μας και τους άλλους.

Αυτές οι έννοιες είναι κεντρικές και στην Προσωποκεντρική Προσέγγιση, η οποία τοποθετεί στον πυρήνα της την Αυθεντικότητα, την Ενσυναίσθηση και την Άνευ Όρων Αποδοχή. Σύμφωνα μάλιστα με τον Carl Rogers, η Οργανισμική Τάση Πραγμάτωσης, η τάση δηλαδή του οργανισμού όχι μόνο να επιβιώσει αλλά και να εκπληρώσει το πλήρες δυναμικό του, μπλοκάρεται από τους Όρους Αξίας, τα «πρέπει» και τις προσδοκίες των άλλων, με ολέθρια συχνά αποτελέσματα για την ψυχική μας υγεία.

Η Ευαλωτότητα ως Δύναμη

Συχνά συμβαίνει η ζωή με αφορμή ένα ατύχημα, μια απώλεια, μια ασθένεια, μια μεγάλη αλλαγή, να μας προκαλέσει να απαλλαγούμε από τον εαυτό που νομίζουμε ότι πρέπει να παρουσιάζουμε στους άλλους (ideal self) και να αγκαλιάσουμε τον αληθινό μας εαυτό (real self). Είναι σαν μια μεταμόρφωση, σαν το φίδι που αφήνει πίσω του το παλιό του δέρμα για να αναγεννηθεί.

Η Brown υποστηρίζει ότι η ευαλωτότητα δεν είναι αδυναμία αλλά η γέφυρα προς τη δημιουργικότητα, την καινοτομία και τη βαθιά σύνδεση. Παρομοίως, ο Rogers ανέδειξε τη σημασία της αυθεντικής έκφρασης των συναισθημάτων σε ένα πλαίσιο αποδοχής. Στην Προσωποκεντρική θεραπεία, η έκφραση των συναισθημάτων μας χωρίς τον φόβο της επίκρισης είναι ουσιαστικό στοιχείο για την θεραπευτική αλλαγή. Το να αποδεχόμαστε τις ατέλειές μας και να μοιραζόμαστε τις αληθινές μας εμπειρίες, ακόμα και αν μας κάνουν να νιώθουμε εκτεθειμένοι, μας φέρνει πιο κοντά στην προσωπική ανάπτυξη και στη γνήσια σύνδεση με τους άλλους.

Η Αυθεντικότητα ως Συνειδητή Επιλογή

Η αυθεντικότητα, σύμφωνα με την Brown, απαιτεί θάρρος και συνεχή εξάσκηση. Δεν πρόκειται για θεωρητική στάση, αλλά για πράξη γενναιότητας καθημερινή. Στην Προσωποκεντρική θεωρία, το βασικό χαρακτηριστικό του θεραπευτή είναι η αυθεντικότητα, το να είναι αληθινός απέναντι στον θεραπευόμενο. Αυτό το μοντέλο ενθαρρύνει το άτομο να απελευθερωθεί από την ανάγκη να προσαρμόζεται στις εξωτερικές προσδοκίες και να αποδεχτεί ότι η αξία του είναι εγγενής. Η αυθεντικότητα δεν σημαίνει τέλεια αυτογνωσία, αλλά τη διάθεση να είμαστε ειλικρινείς με τον εαυτό μας και τους άλλους, ακόμα κι όταν αυτό ενέχει ρίσκο.

Η Ντροπή ως Εμπόδιο στην Αυθεντικότητα

Ένα από τα μεγαλύτερα εμπόδια στην αυθεντική ζωή είναι η Ντροπή. Η Brown τονίζει ότι η Ντροπή τρέφεται από τη μυστικότητα, τη σιωπή και την επίκριση, ενώ η θεραπεία της βρίσκεται στη σύνδεση, στην αυτοαποδοχή και στην αφήγηση όσων μας κάνουν να αισθανόμαστε άβολα. Ο C. Rogers επίσης τονίζει την ανάγκη του ανθρώπου να νιώθει ότι ανήκει και ότι είναι αποδεκτός Άνευ Όρων. Η ανάπτυξη ανθεκτικότητας απέναντι στη ντροπή απαιτεί αναγνώριση των εσωτερικών μας φόβων, διαμόρφωση υγιών ορίων και σύνδεση με ανθρώπους που μας αποδέχονται όπως είμαστε.

Αξίζει εδώ να επισημάνουμε την διαφορά ανάμεσα στις ενοχές για κάποια συμπεριφορά μας και στη ντροπή για το ποιοι είμαστε, για το πώς δηλαδή φαινόμαστε στους άλλους. Στην Προσωποκεντρική Ψυχοθεραπεία, ένα από τα οφέλη ανεξαρτήτως του αιτήματος του θεραπευόμενου, είναι ότι μετακινεί την εστία αξιολόγησης από έξω (από τους άλλους), προς τα μέσα (στον ίδιο του τον εαυτό), αρχίζει δηλαδή να ικανοποιεί περισσότερο τις ανάγκες του οργανισμού του, παρά τις προσδοκίες των άλλων.

Ως εργαλείο ανατροφής, η ντροπή καλλιεργεί στα παιδιά τη νοοτροπία που φυσικά διατηρούν και αργότερα ως ενήλικες, ότι δεν αξίζουν την αγάπη ακριβώς έτσι όπως είναι, αλλά μονάχα υπό όρους. Επίσης, σύμφωνα με τις έρευνες, η ντροπή συσχετίζεται με την επιθετικότητα, την κατάθλιψη και τον εθισμό.

Το αντίθετο της ντροπής και η συμπεριφορά που καλό είναι να καλλιεργήσουμε είναι το Θάρρος, το συνηθισμένο, το καθημερινό και όχι το ηρωικό: το να μιλάμε ανοιχτά και ειλικρινά για το ποιοι είμαστε, να ζητάμε βοήθεια όταν τη χρειαζόμαστε, να παραδεχόμαστε το έλλειμά μας, να εκφράζουμε αυτό που σκεφτόμαστε ή νιώθουμε. Το θάρρος έχει πολλαπλασιαστικό αντίκτυπο, ως πρότυπο γονέων στα παιδιά που αναθρέφουμε αλλά και σε ολόκληρη την κοινότητα με το αποτύπωμα που αφήνουμε.

Η Τελειομανία ως ασπίδα ενάντια στον Φόβο της Ντροπής

Κυνηγάμε την τελειότητα γιατί έχουμε την ψευδαίσθηση ότι αν έχουμε την τέλεια εμφάνιση και συμπεριφορά θα ελαχιστοποιήσουμε το ρίσκο να βιώσουμε Ντροπή. Εδώ χρειάζεται να σημειώσουμε πως η τελειομανία είναι κάτι εντελώς διαφορετικό από την υγιή προσπάθεια για αυτοβελτίωση που έχει στο επίκεντρο τον εαυτό μας και όχι το τι θα σκεφτούν οι άλλοι.

Όπως λέει η Brown, «η αυθεντικότητα δεν έχει να κάνει μόνο με τη δύναμη, αλλά και με την αποδοχή της τρυφερότητας και της ευαλωτότητάς μας». Η αποδοχή του “αρκετά καλού” εαυτού μας είναι απελευθερωτική και μας επιτρέπει να ζούμε με μεγαλύτερη αυτοσυμπόνια και σύνδεση. Σύμφωνα πάντα με την ίδια ερευνήτρια, η τελειομανία είναι αυτοκαταστροφική γιατί η τελειότητα είναι ούτως ή άλλως, ένας ανέφικτος στόχος. Έχει επίσης διαβαθμίσεις, καθώς άλλοι τη βιώνουν μόνο όταν νιώθουν ιδιαίτερα ευάλωτοι, ενώ άλλοι γίνονται ψυχαναγκαστικοί, εθισμένοι στο κυνήγι της τελιότητας.

Ως αντίδοτο στην τελειομανία προτείνεται η Αυτοσυμπόνια. Σύμφωνα με την Dr Kristine Neff, η οποία δημιούργησε μια κλίμακα μέτρησης της αυτοσυμπόνιας, η ποιότητα αυτή χαρακτηρίζεται από τρία συστατικά: την καλοσύνη προς τον ίδιο μας τον εαυτό, την κατανόηση της κοινής ανθρώπινης φύσης μας και την ενσυνειδητότητα.

Καλλιεργώντας το Θάρρος, τη Συμπόνια και τη Σύνδεση

Η αυθεντική ζωή απαιτεί καθημερινή εξάσκηση στην Αυτοαποδοχή και την Ενσυναίσθηση. Η Brown επισημαίνει ότι τα άτομα που ζουν με όλη τους την καρδιά επικεντρώνονται στην εσωτερική τους ανάπτυξη μέσω της αυτογνωσίας, αναγνωρίζουν ότι η αυτάρκεια είναι μια ψευδαίσθηση και επιτρέπουν στον εαυτό τους να ζητά βοήθεια. Τέλος, καλλιεργούν το θάρρος να είναι ατελείς και ευάλωτοι.

Η Προσωποκεντρική θεραπεία μάς υπενθυμίζει ότι η ανάπτυξη και η θεραπεία συμβαίνουν μέσα σε ασφαλείς σχέσεις, όπου μπορούμε να είμαστε αυθεντικοί και αποδεκτοί για αυτό που πραγματικά είμαστε. Ο Carl Rogers, τόνιζε εξάλλου πόσο σημαντική είναι η αυτοαποδοχή για την προσωπική ανάπτυξη: «Το παράδοξο είναι, ότι όταν αποδεχτώ τον εαυτό μου για αυτό που είμαι, τότε μπορώ να αλλάξω».

Το μεγαλύτερο ρίσκο τελικά, μοιάζει να είναι το να χάσουμε τον εαυτό μας, προκειμένου να γίνουμε αρεστοί στους άλλους. Όπως τονίζει και η Brene Brown,“Μακάρι αν βρούμε το θάρρος να απαλλαγούμε από αυτό που νομίζουμε ότι πρέπει να είμαστε κι έτσι να αγκαλιάσουμε ολοκληρωτικά τον πραγματικό μας εαυτό – με τις ατέλειες, τη δημιουργικότητα, την ευαλωτότητα, τη δύναμη, τις πληγές και την ομορφιά του”.

Βιβλιογραφικές Αναφορές

Brown, B. (2022). The gifts of imperfection: Let go of who you think you’re supposed to be and embrace who you are. Simon and Schuster.
Neff, K. (2003). Self-compassion: An alternative conceptualization of a healthy attitude toward oneself. Self and identity, 2(2), 85-101.
Rogers, C. R. (1995). A way of being. Houghton Mifflin Harcourt.
Rogers, C.R. (1961). On becoming a person. Oxford, England: Houghton Mifflin.
Rogers, C. R. (2008). The actualizing tendency in relation to’motives’ and to consciousness. In Nebraska Symposium on Motivation, 1963, NE, US; Reprinted from the aforementioned conference.. Pccs Books.
Rogers, C. R. (1957). ‘The Necessary and Sufficient Conditions of Therapeutic Personality Change’. Journal of Consulting Psychology, Vol. 21, pp 95–103.